De aanvallen op burgerrechten nemen toe

In Nederland kan het soms hard tegen hard gaan. Er wordt fel gedebatteerd over zaken die ons aan het hart gaan. Dat is misschien niet altijd prettig voor sommigen, maar dat we die vrijheid hebben is een groot goed. De vrijheid om je stem te laten horen, om mee te praten over regeringsbesluiten of om kritiek te uiten op de overheid zijn belangrijke rechten waar we niet zuinig genoeg op kunnen zijn.

Hoe kwetsbaar deze vrijheden zijn wordt de laatste jaren steeds duidelijker. Steeds meer overheden leggen niet alleen de vrijheid van meningsuiting aan banden, maar ook het recht van mensen om zich te organiseren of te protesteren. Meer dan de helft van de landen heeft inmiddels wetten ingevoerd die vreedzame en nuttige activiteiten van burgers en organisaties inperken of strafbaar maken.Daarnaast voeren ze de druk op mensenrechtenactivisten, journalisten, advocaten, vakbondsleiders en anderen op met intimidatie, lastercampagnes, vervolging, geweld en zelfs moord.

Ook wij, de organisaties die vanuit Nederland actief zijn op het gebied van mensenrechten, ontwikkeling, vrede en milieu ondervinden vrijwel dagelijks de gevolgen van deze zorgwekkende trend. Onze collega’s worden belasterd, vervolgd en opgesloten. Hun werk wordt door allerlei bureaucratische pesterijen gedwarsboomd. Autoriteiten vallen de kantoren van onze organisaties of die van onze partners binnen en schorten de werkzaamheden op. Protesten van burgers worden hard neergeslagen. En journalisten en de media worden steeds meer onder overheidscontrole gebracht. Rusland en China zijn de grote voorbeelden voor landen die onafhankelijke geluiden de kop in willen drukken, en hun wetten en praktijken worden niet alleen gekopieerd in hun buurlanden maar ook in Egypte, Jordanië, Kenia, Burundi, Turkije en inmiddels zelfs in EU-landen als Hongarije.

Deze aanval op burgerrechten is niet alleen een probleem van andere landen. Mensenrechtenverdedigers, onder wie journalisten, zijn de laatste verdedigingslinie van democratische rechtsstaten. Maatschappelijke organisaties spelen in veel landen een essentiële rol bij het creëren van inclusieve en democratische samenlevingen. Als zij hun werk niet meer kunnen doen blijven tal van problemenonder de radar en zullen spanningen toenemen. Dat heeft ook gevolgen voor onze handelsrelaties en voor zaken als migratie. We hebben de voelhoorns van een onafhankelijk maatschappelijk middenveld nodig om groeiende onvrede en zaken als radicalisering op te pikken.

Tot dusver ontbreekt echter een strategie om deze trend te keren. Minister Blok ziet geen reden om het beleid aan te scherpen. Nederland doet goed werk door organisaties voor vrouwen, LHBTI-gemeenschappen, journalisten te steunen, en door mensenrechtenverdedigers tijdelijk in Nederland bescherming te bieden. Ook stelt de regering zich doorgaans constructief op om mensenrechtenkwesties in EU- of VN-verband aan te kaarten. Maar Nederland is ook vaak erg stil, terwijl het in een klimaat dat steeds vijandiger wordt juist van belang is om het bedreigde maatschappelijk middenveld openlijk te steunen.

Wij roepen Nederland op om zich assertiever op te stellen tegenover de nieuwe autoritaire machthebbers. Maak duidelijk dat het niet acceptabel is om organisaties het werk onmogelijk te maken of mensenrechtenverdedigers het zwijgen op te leggen. Veroordeel die wetgeving, of beter nog: Voorkom dat landen repressieve wetten invoeren. Steun activisten die onder vuur liggen openlijk als zij dat zelf willen, zoals in Colombia, dat deze maand bestemming is van een grote handelsmissie onder leiding van premier Rutte. Bescherm de publieke ruimte, want zonder een levendig en kritisch maatschappelijk middenveld krijgen autoritaire leiders het steeds meer voor het zeggen.

Bart Romijn, directeur Partos (branchevereniging voor ontwikkelingssamenwerking) mede namens Amnesty International, RNW Media en de andere deelnemende organisaties van de SPEAK!-campagne ( Op 16 november zijn we stil, jij ook? en www.togetherwespeak.org ).