De Europeaan moet het zeggen

In het spannende eindspel tussen Europa en Griekenland is het jammer dat de Europese Unie een unieke kans voor open doel laat liggen. Die kans heet een Europees referendum over de toekomst van Griekenland binnen de Europese Unie. Een referendum waarin de burgers van alle Europese lidstaten zich net als de Grieken over exact dezelfde vragen kunnen uitspreken als de Grieken binnenkort.

De ‘Troika’ is overduidelijk op het verkeerde been gezet met het plotselinge referendumbesluit van Tsipras. Het knarst van de spanning tussen Europese regeringsleiders, ECB en het IMF. Tsipras lijkt ondertussen veel populariteit te winnen bij mensen die menen dat de Griekse volkswens vertrapt wordt door een neoliberaal complot van de Europese elite. Emile Roemer presenteert het referendumbesluit zelfs als een integere en moedige ingreep van Tsipras om het arme Griekse volk te mobiliseren tegen haar Brusselse overheersers. 

Daar kun je wel grote vraagtekens bij zetten. Je kunt de ingreep van Tsipras evenzo goed interpreteren als een Houdini-truc. Als de Grieken tegen het stemadvies van Tsipras toch akkoord gaan met het EU-voorstel, dan is Tsipras in een keer af van het zware juk der verkiezingsbeloftes die hij moet gaan waarmaken aan zijn volk: ”OK, als jullie dat per sé willen, dan kan ik het wat rustiger aan doen. U vraagt, ik draai wel en ik blijf uw hoeder…”.

En als de Grieken in meerderheid ‘οχι’ (nee) stemmen dan hij het beeld versterken van de machtige Europese Goliath die de zielige Helleense David vertrapt. Als de EU dan toch doorzet, is Tsipras in één klap de onbetwiste, moedige leider van het zielige, in de steek gelaten Griekenland, met alle krediet van zijn bevolking. Krediet dat hard nodig is om veel slecht nieuws te brengen in de economische en sociale chaos die Griekenland dan gaat beleven.

De meesterlijke kaart die hier dus gespeeld wordt is die van de democratie: de democratische wil van het Griekse volk tegen de macht en dwang van het ondemocratische Europese instituut; makkelijk versterkt door het imago van de Grieken als de uitvinders van de democratie. 

Maar is dit de werkelijkheid? Welk deel van de Europese bevolking is bereid om de Grieken een veel aantrekkelijker pakket aan te bieden, met de daarbij behorende offers voor Europa? Als een Europese meerderheid hiervoor is, dan is er geen probleem om de Grieken wat meer ruimte te geven. Ook komt de EU iets van haar imago af als elitair en ondemocratisch instituut.

En als een Europese meerderheid hiertegen is (dus vóór het plan dat er nu ligt…), dan kunnen we mythe van ondemocratische maatregelen tegen Griekenland ook meteen van ons afschudden. We handelen dan juist in de geest van de eerlijke Oudgriekse democratie, waarin elke aanwezige op het marktplein (ἀγορά) een stem kon uitbrengen op een potscherf (ὄστρακον). Dat marktplein beperkt zich niet tot Griekenland maar tot heel Europa. Is dat niet de essentie van democratie?

cc-foto: Lorenzo Gaudenzi