De geest van Omtzigt blijft boven de formatie zweven

Het duurt vermoedelijk nog diverse weken voor er een ingelast CDA-congres plaatsvindt over Kamerlid Pieter Omtzigt, die zijn lidmaatschap dit weekend heeft opgezegd. Tot zo lang zal er niets gebeuren in de kabinetsformatie. Niet dat er de afgelopen drie maanden wel iets is gebeurd, maar dat blijft dus voorlopig zo. CDA-leider Wopke Hoekstra kan het zich, zolang het congres niet is gehouden, nauwelijks permitteren om welke beweging dan ook te maken. Hij moet afwachten of hij nog voldoende steun geniet bij zijn partijgenoten. En zonder CDA kan Rutte IV niet tot stand komen.

Of toch wel? Volgens mij kan dat best. Als je VVD, D66, PvdA en GroenLinks bijeen zet heb je al 75 Kamerzetels te pakken. Voeg daar de ChristenUnie nog eens bij en er is sprake van een vrij ruime meerderheid. Die vijf partijen zullen misschien een wat rare combinatie vormen, maar dat geldt voor andere samenwerkingsverbanden net zo goed. Niettemin is de kans dat er een kabinet van deze samenstelling zal aantreden praktisch nul, want VVD-leider Mark Rutte wil niet regeren zonder het CDA. Gert-Jan Segers van de ChristenUnie wil trouwens nog steeds helemaal niet regeren. Dat zegt hij althans.

Kortom: de formatie sleept nog wel eventjes aan. Tot pakweg begin juli of daaromtrent zit de boel sowieso op slot en of het daarna anders wordt is afwachten. In die zin klopte de constatering van Hoekstra gisteren dat het vertrek van Omtzigt niets heeft veranderd in de onderhandelingen. De zaak zat muurvast en blijft muurvast zitten. Weliswaar zijn met het afscheid van Omtzigt twee opties, namelijk een kabinet met JA21 of met Volt, definitief uitgesloten, want ze hebben geen meerderheid meer. Maar die coalities nam toch al niemand serieus. Rutte en Hoekstra hadden het er af en toe wel over, maar de rest luisterde niet eens.

Wachten dus op het CDA-congres. Tot dan blijft de geest van Omtzigt boven de formatie zweven. Hoekstra heeft in de media gezegd te hopen dat het rebelse Kamerlid terugkeert bij de partij. Zou iemand geloven dat hij dat meent? Ik niet in elk geval. Ik ben sowieso geneigd te geloven dat vrijwel alles wat Hoekstra zegt gelogen is. Tijdens het congres zal hij ongetwijfeld proberen de onrust in de partij te sussen met een hoop mooie praatjes, waarna de rijen weer gesloten kunnen worden. Vooruit met de geit!

Hier en daar wordt de indruk gewekt dat de Omtzigt-crisis de ergste is uit de CDA-historie. Zijn degenen die dit beweren wellicht het partijcongres uit 2010 vergeten, toen de christendemocraten ondanks scherpe protesten van allerlei kopstukken akkoord gingen met de beruchte gedoogcoalitie met de PVV? Naar verluidt hoorde Pieter Omtzigt destijds bij de tegenstemmers, maar veel ruchtbaarheid kreeg zijn verzet niet. Misschien omdat hij toen nog niet was uitgeroepen tot Held des Vaderlands? In elk geval heeft hij tijdens Rutte I altijd trouw meegestemd met zijn fractie. Van zijn roep om een andere bestuurscultuur herinner ik me niets, hoewel daar destijds toch ook wel wat aanleiding toe was.

Een relevante vraag die op het extra CDA-congres volgende maand ter sprake zou kunnen komen, is wie de Omtzigt-notitie eind vorige week eigenlijk heeft gelekt. Volgens mij zijn er maar twee mogelijkheden. Óf het CDA-bestuur (c.q. iemand uit de commissie-Spies) heeft het stuk aan GeenStijl en De Limburger gegeven, óf Omtzigt heeft dat zelf gedaan. Let wel: ik beschuldig niemand en ik neem geen enkel standpunt in. Maar het lijkt mij een interessante kwestie.