De herovering van de zuidelijke staten

De laatste keer dat het Amerikaanse Zuiden massaal op een Democraat stemde was in 1964. In de maanden na de moord op President Kennedy durfde bijna geen serieuze Republikein tegen diens politieke nalatenschap te ageren, met als gevolg dat de flanken van de Republikeinse partij de primaries domineerden. De gematigd linkse gouverneur van New York, Nelson Rockefeller raakte echter in de problemen omdat hij gescheiden was en verloor uiteindelijk van de ultra-libertijnse senator van Arizona, Barry Goldwater.

“Let’s lob one into the men’s room at the Kremlin” had deze ooit voor de grap gezegd en daarmee doelde hij op een atoombom. President Johnson maakte er gretig misbruik van door deze uitspraak te koppelen aan een frase uit Goldwater’s acceptance-speech: ‘Extremism in the defense of liberty is no vice.’ Hij beantwoordde Goldwater’s campagneslogan ‘In your heart you know he’s right’ met ‘In your guts you know he’s nuts’ en won met overmacht. Beroemd is het verkiezingsspotje van de kleine Daisy die klavertjes plukt terwijl achter haar een atoombom ontploft. Johnson presenteerde zichzelf als de vredeskandidaat die in tegenstelling tot Goldwater zou voorkomen dat de oorlog in Vietnam escaleerde.

Het andere grote thema van de periode, de Burgerrechtenbeweging, werd hierdoor vrijwel volledig aan het zicht onttrokken. En toch zou dat thema het politieke landschap ingrijpend veranderen. De enige staten die voor Goldwater gingen waren diens thuisstaat Arizona en staten als Alabama en Mississippi waar de rassenkwestie het hoofdthema was. Maar op het moment dat Johnson de Burgerrechtenwetgeving tekende wist hij dat hij het Zuiden kwijt  zou raken. Dat bleek in 1968 toen alleen Texas nog voor de Democratische kandidaat koos. In 1972 wonnen de Democraten zelfs alleen in Massachusetts en DC. Met uitzondering van  Jimmy Carter in 1976 is geen enkele Democraat er ooit nog in geslaagd het Zuiden te heroveren. Clinton deed het redelijk, maar diens basis lag toch vooral in het Noordoosten en de westkust.

Een van de redenen dat  Obama’s verkiezing in 2008 zo bijzonder was is dat een Democraat – nota bene een zwarte – won in Virginia en North Carolina. North Carolina koos in 1976 nog voor Carter, maar Virginia was al in 1968 afgehaakt. In Virginia is deze doorbraak het gevolg van een toenemende suburbanisatie vanuit Washington. In North Carolina  komt het door een explosief groeiende Latino gemeenschap en een re-migratie van zwarten die North Carolina in het verleden verlieten. Ook andere staten zoals Nevada en Colorado die de afgelopen decennia meestal Republikeins stemden, kozen in 2008 voor Obama. In het Republikeinse Arizona, dat alleen in 1996 een Democraat koos (Clinton), staat  Mitt Romney nu maar nauwelijks voor.

Voor de komende decennia vestigen de Democraten hun hoop op de groei van de Latino gemeenschap en de verstedelijking van zuidelijke staten door de groei van hi-tech industrie. Als deze trends doorzetten wordt waarschijnlijk zelfs Texas op relatief korte termijn een swingstate. Zo niet in 2016 dan wel in jaren ‘20. De consequenties van deze ontwikkeling voor de Republikeinse partij zijn enorm. Sinds 1968 heeft de partij met succes een wig gedreven tussen arme blanken in het Zuiden en de Democratische partij door in te spelen op de angst voor opkomende minderheden. Die zogenaamde ‘Southern Strategy’ lijkt echter z’n beste tijd te hebben gehad nu de blanken zelf een minderheid beginnen te worden. Dit jaar werden er voor het eerst meer gekleurde- dan blanke baby’s geboren.

Een deel van het fanatisme bij aanhangers van Newt Gingrich, Michelle Bachmann en de Tea Party kan dan ook worden gezien als de blinde paniek van een bevolkingsgroep die meent dat z’n uitroeiing nabij is. En hoewel het zo’n vaart niet zal lopen zal een herverkiezing van Obama wel degelijk ingrijpende gevolgen hebben voor de traditionele Republikeinse achterban. Met de opkomst van Latino’s in het Zuiden is er een nieuwe coalitiepartner voor de Democraten uit het Noordoosten. Velen van hen, met name Mexicanen hebben lang niet dezelfde aangeboren afkeer van Overheidsbemoeienis die je vindt bij Republikeinen. Ook blijken Latino’s niet zo veel moeite te hebben met bijvoorbeeld het homohuwelijk.

Een herovering van het Republikeinse Zuiden door de Democraten zal de Republikeinen dwingen om iets vergelijkbaars te proberen in Democratisch territorium. En dat betekent dat ze op sociaal gebied naar links zullen moeten opschuiven. De toekomstige Republikeinse partij zou bijvoorbeeld een partij van belastingverlaging en begrotingsdiscipline kunnen zijn die het verder aan de burger zelf overlaat hoe hij leeft en wie hij lief heeft. Een dergelijke partij zou het niet slecht doen in Californië, waar de Republikeinen momenteel marginaal zijn, en in een aantal noordelijke staten. Maar de kans dat de Republikeinen zich in die richting kunnen ontwikkelen is minimaal. En al helemaal als Romney verliest.

Mocht Romney met zijn huidige strategie winnen, dan kan hij theoretisch na de verkiezingen de Tea Party dumpen. Hij heeft een tijdje een extreme koers gevaren en dat leverde hem een achterstand van bijna 10 procent op. Nu is hij opgeschoven naar het midden en staat ie bijna gelijk (bijna, in het kiescollege staat ‘ie nog steeds achter).  Winst voor Romney ondermijnt het voornaamste argument van rechts, namelijk dat de Republikeinen alleen kunnen winnen als ze geen enkel compromis sluiten met links.

Maar als Romney  verliest zal de rechtervleugel dat wijten aan  zijn ideologische onzuiverheid. De discussie die zal losbarsten in het Republikeinse kamp zal de verschillende facties nog verder van elkaar vervreemden dan tijdens de voorverkiezingen reeds zichtbaar werd. De kans dat ze zichzelf alleen maar verder marginaliseren is groter dan dat ze opeens de toon vinden om contact te leggen met de minderheden tegen wie ze zich de afgelopen 40 jaar hebben afgezet.

Deze situatie biedt de Democraten een geweldige mogelijkheid om hun herovering van het Zuiden te continueren. Voor lokale Democraten in Arizona, Florida, Missouri en Texas wordt het steeds gemakkelijker om zich te scharen achter  hervormingen  zoals Obama’s Affordable Care Act , omdat er nieuwe kiezers zijn die er niet zo paranoïde op reageren als het traditionele electoraat.  De Republikeinen moeten op hun beurt grote delen van het Noordoosten veroveren willen ze daar iets tegenoverstellen. En dat zal alleen lukken als ze, zoals Senator Scott Brown in Massachusetts en Romney zelf, naar het midden opschuiven. Voor een meerderheid van de Republikeinse partij is dit echter onbespreekbaar. En zo houden de Democraten voorlopig de wind in de rug.