De identiteitscrisis van D66

Er was eens een tijd waarin D66 de natuurlijke bondgenoot was van de PvdA. Dat was de tijd van slogans als ‘eerlijk delen in een schoon land’ en van de dromen over de ontploffing van het traditionele partijstelsel. Vandaag zweeft de kiezer alle kanten op en staat het partijstelsel te wankelen op zijn laatste benen. Maar waar is D66 gebleven?

Tijdens de vorige kabinetsperiode kon de partij zich profileren als bruggenbouwer. Hoogtepunt was het Lenteakkoord waar Alexander Pechtold terecht alle credits voor kreeg. Nu PvdA en VVD met elkaar een coalitie vormen en het politieke midden hebben geannexeerd, lijkt die rol uitgespeeld.

Ja, de D66 fractie kan variëren op het thema ‘ too little, too late ‘. En dat doet zij ook. Het gaat allemaal te traag, zo luidt de boodschap. Dus als de sociale partners laten weten dat zij meer tijd nodig hebben, spreekt Pechtold vermanende woorden. Zoals deze week bij Pauw en Witteman. ‘Mark, grijp in.’

Op het eerste gezicht wordt Pechtold vandaag op zijn wenken bediend. Nog geen twee dagen na zijn oproep aan de sociale partners om haast te maken, ligt er namelijk al een akkoord. Maar met de inhoud zal D66 niet tevreden zijn. De WW duur wordt namelijk niet verkort tot één jaar, maar blijft staan op maximaal drie jaar. Als D66 consistent is – en dat is ze – zal zij hiertegen ageren. Zoals zij ook zal willen vasthouden aan de 3% norm als het kabinet die al heeft losgelaten, ook als dan hardere ingrepen in de sociale sfeer onafwendbaar worden. Daarmee belandt D66 dan rechts van de VVD. 

Het is de vraag wat dat op den duur betekent voor haar electorale positie. Preciezer gezegd: hoe zal de D66 kiezer dat vinden? Een ding is zeker: de oudere kiezers die zich nog de slogans van weleer herinneren en die ooit droomden over de ontploffing van het traditionele partijstelsel, zullen een brok in de keel krijgen. Overmand door nostalgische gevoelens zullen zij zich afvragen op wie zij moeten stemmen.

De parallel met GroenLinks dringt zich op. Onder leiding van Femke Halsema schoot deze partij tussen de benen van de PvdA door naar rechts. Inmiddels is GroenLinks terug gekropen naar haar oude en vertrouwde positie ter linkerzijde. Maar daar wachtte haar een onaangename verrassing. De oude en vertrouwde achterban stond daar niet geduldig op haar te wachten en had inmiddels elders onderdak gevonden. Een soortgelijk scenario dreigt nu ook voor D66.

Net als Femke Halsema is Alexander Pechtold intelligent en welbespraakt. Zijn verdiensten voor de partij staan buiten kijf. Hij zal nu echter maximaal zijn retorisch talent moeten aanspreken om de nakende identiteitscrisis binnen de partij te maskeren.