De nieuwe Marokkaanse grondwet: Oude wijn in nieuwe zakken!

De Arabische lente heeft Marokko meteen na Egypte bereikt. Al op 20 februari j.l werd het land zwanger van een protestbeweging voor meer vrijheid en democratie en tegen de ongebreidelde corruptie en de grote werkloosheid.Ook hier waren het voornamelijk de jongeren die de toon aangaven. De politieke partijen waarvan de grote meerderheid een ondereel is van het heersende regime waren allerminst amused. De koning snapte dat het te lang treuzelen tot Egyptische toestanden zou leiden en hield meteen daarna in maart een ‘historiche toespraak’ waarin hij beloofde om in de maand juni al met grondwettelijke hervormingen te komen. Dat is ruim twee weken geleden gebeurd. Worden hiermee de eisen van de 20 Februari-beweging ingewilligd?

Positief is dat het Amazight – de taal van de Berbers- nu erkend wordt als officiele taal naast het Arabisch. Ook het voorstel dat de koning voortaan geen heilig instituut meer is, haalt Marokko uit Middeleewse verhoudingen. Ook positief is dat de nieuwe grondwet de mensenrechten centraal stelt. Hoewel de geloofwaardigheid hiervan dubieus is omdat op hetzelfde moment een journalist een jaar gevangenissraf krijgt vanwege het beschermen van zijn bronnen, en een demonstrant doodgemarteld wordt op een politiebureau, mag men hopen dat voortaan de praktijk van de politie de theorie van de grondwet gaat volgen. Ook vermeldingswaardig is de gelijkstelling – in civiele en maatschappelijke zaken – van de positie van de vrouw met die van de man.

Echter, als het gaat om een werkelijke scheiding van de drie machten – de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke – is er helaas in essentie niets veranderd. De kern van het probleem in de huidige Marokkaanse politiek verhoudingen is dat alle machten geconcentreerd zijn bij een persoon: de koning. Hij is de enige persoon die over alles beslist, de strategie van het land bepaalt en de meeste projecten zelf uitvoert. De ministers hebben de positie van hoge ambtenaren die het politieke programma van de koning helpen uitvoeren.

Tegelijkertijd is de koning de grootste ondernemer, de grootste bankier en de grootste grondbezitter van het land.

Ondanks deze concentratie van politieke, bestuurlijke, economische en financiële machten legt hij aan niemand verantwoording af. Immers de persoon van de koning is in de huidige grondwet heilig en onschendbaar.

Omdat hierdoor de ministers geen grote verantwoordelijkheid dragen en het parlement niets te controleren heeft en bijna geen wetten initieert zijn veel ministers en parlementariërs meer met hun eigen zaken (landbouw, handel, bouw, etc) bezig dan met de belangen van het land. Menige parlementariër beschouwt het financieel investeren in een parlementszetel als een cruciale stap om zich te verrijken.

Welnu, in de nieuwe grondwet is er niets fundamenteel veranderd. De koning blijft het belangrijste instituut van het land. Hij is weliswaar ontheiligd maar nog steeds volledig onschendbaar. Dat dit geen symbolische positie is, illustreren de volgende voorstellen in de nieuwe grondwet: De koning is het opperhoofd van het leger en de enige die beslist over defensie en veiligheid. De regering en het parlement hebben daarover geen enkele beslissingsbevoegdheid. De koning kan wetsvoorstellen die hem niet bevallen terugsturen voor herbehandeling in het parlement. Het kan uiteindelijk het parlement ontbinden. Ook de premier beschikt over deze bizarre en ondemocratische bevoegdheid. De koning is voorzitter van de ministerraad. Het kabinet kan weliswaar vergaderen onder leiding van de premier maar de belangrijke en strategische besluiten worden genomen in de ministerraad. De koning is ook de voorzitter van de organisatie (‘hof’) van de rechterlijke macht terwijl de rechterlijke uitspraken in zijn naam worden gedaan. De koning benoemt de helft van de leden van het Constitutioneel Hof alsmede de voorzitter ervan. Nog merkwaardiger is dat de andere helft bestaat uit parlementariërs die door het parlement worden voorgedragen: de slager is tevens zijn eigen keurmeester! De premier mag hoge ambtenaren benoemen, in sommige gevallen na raadpleging van de koning. Echter de benoeming van supergouverneurs, gouverneurs en ambassadeurs is een zaak van de koning. De nieuwe grondwet rept met geen woord over de uitvoerende macht van de koning maar het feit dat hij voorzitter is van de ministerraad impliceert dat hij in de praktijk doorgaat met zijn huidige stijl van direct regeren. Het is echter de regering en niet de koning die zich tegenover het parlement moet verantwoorden over….ja over wat eigenlijk? Over datgeen wat aan uitvoerende activiteiten overblijft voor de ministers als assistenten van de koning!!! Uit deze bepalingen in de nieuwe grondwet blijkt duidelijk dat de koning het centrum van de macht blijft. Deze macht wordt door niemand gecontroleerd. Immers de koning is onschendbaar. Het democratische principe van ‘geen vrantwoordelijkheid zonder verantwoording’ wordt aldus buiten werking gesteld. Ook van een echte scheiding van de drie machten is allerminst sprake.

De nieuwe grondwet biedt hierdoor geen enkele garantie voor een echte democratische stelsel. Gelet echter op de enthousiaste reacties van de meeste politieke partijen op de nieuwe grondwet – ingegeven door de nederige en slaafse persoonlijkheid van de meeste Marokkaanse politici – zal er geen enkele partij, parlement of regering zich verzetten tegen het feit dat de koning – in de grondwet – een vitale sector als defensie en veiligheid eigenhandig en oncontroleerbaar naar zich toetrekt. Ook zijn uitvoerende macht – buiten de grondwet om – zal door de overgrote meerderheid van de huidige politici met gejuich ontvangen worden.

Trouwens ook de Europese Unie en de V.S zijn zeer te spreken over deze hervormingen van de koning! Marokko is uiteraard geen Libië of Syrië en dat is kennelijk voor het westen voldoende reden om de ogen te sluiten voor de grote ondemocratische constructie in deze nieuwe grondwet!

Alleen de  20 Februari-protestbeweging heeft afgelopen zondag opnieuw en overal in het land luid laten de nieuwe grondwet af te wijzen. Voor deze protestbeweging is de nieuwe grondwet oude wijn in nieuwe zakken. Echter, de tegenstanders van deze grondwet krijgen op straat noch in de media ruimte om daartegen te protesteren. Tijdens een demonstratie twee weken geleden in de hoofdstad Rabat werden de demonstranten aangevallen door de pro-grondwet demonstranten, door het regime aangestuurd. Hierna beëindigde de politie de demonstratie. Over mensenrechten gesproken!

Zoals te verwachten, heeft de koning ‘ja’ gezegd tegen zijn eigen voorstellen. Het volk kreeg slechts 12 dagen om zich te verdiepen in de nieuwe grondwet en zich daarover uit te spreken op 1 Juli j.l.! De politieke partijen die pas twee dagen voor de toespraak van de koning een exempaar van de nieuwe grondwet hebben gekregen waren laaiend enthousiast over de voorstellen van de koning en vinden het allerminst een probleem dat het volk op deze manier geen tijd kreeg om alle gevolgen van deze nieuwe grondwet te kunnen beoordelen.

Intussen is de uitslag bekend. De score voor Ja is 98%, een oud communistische score!

Het is diep triest voor het Marokkaanse volk om te zien hoe beroerd de kwalitieit van de huidige politieke partijen en politici is geworden. De politici met gewicht en karater van weleer die zelfs de dictatuur van Hassan II, vader van deze koning, konden weerstaan zijn tegenwoordig met een loep te zoeken.

De conclusie van deze operatie lijkt me duidelijk: De koning zal nooit uit eigen beweging van zijn machtspositie afzien. Dat is vragen aan een kip om zichzelf te slachten. En zolang de huidige politieke klasse actief blijft zal Marokko verder zakken in het moeras van corruptie en een verdere verarming van het arme deel van de bevolking. Vroeg of laat zal dit exploderen. De vraag is allen wanneer!