De #ophef die je wist dat zou komen

Martin Simek vertelt bij DWDD over zijn ervaringen met de Afrikaanse vluchtelingen in Calabrië. Ergens in zijn verhaal noemt hij de vluchtelingen plotseling ‘zwartjes’. Sylvana Simons (in haar rol als side kick) grijpt in: ze bevraagt hem kritisch hierover

Vervolgens gaat het gesprek een tijd lang over ‘zwartjes’ en daarna weer over bootvluchtelingen. En dan nu de #ophef: talloze ‘onderbuikers’ gaan direct daarna walgelijk te keer tegen Sylvana Simons en dat wordt dan weer nieuws. 

Jammer. Het boze getwitter als ‘nieuws’, maar helaas ook de interruptie van Sylvana Simons leiden de aandacht af van een mooie uiteenzetting van Simek, ook al begrijp ik de reactie van Simons.

Laten we bij het begin beginnen: het is natuurlijk volstrekt belachelijk om Afrikaanse vluchtelingen te betitelen als ‘zwartjes’. De huidskleur van vluchtelingen is irrelevant. Het verkleinende ‘tje’ klinkt zelfs ronduit denigrerend. Dat is het gewoon. Begrijpelijk dat Simons hier door wordt ‘getriggerd’ en dat ze daarop wil reageren. En dat reageren doet ze ook nog eens heel correct: ze vraagt Simek naar zijn intenties in plaats van hem meteen te veroordelen. Simek geeft uitleg en gaat vervolgens weer verder over de vluchtelingen. Eigenlijk is er dus helemaal niets aan de hand. En toch was de interruptie van Simons verstorend. Waarom?

Dat had alles te maken voor wat (en hoe) Simek vertelde. Zijn verhaal is namelijk een verademing te midden van de eenzijdige reacties van politici, columnisten en twitteraars. Zij zijn het die het debat over deze pijnlijke situatie verkrachten met overdrijvingen, scheve vergelijkingen, onmenselijke oordelen, stupide godwins en eenzijdige gevolgtrekkingen.

Simek wist in een minuut of tien een heldere kijk op dit probleem te schetsen die eigenlijk geen mens onberoerd kan laten. Hij heeft het zelf gezien en beschrijft dat met duidelijke voorbeelden. Hij heeft echt contact gemaakt met vluchtelingen (zelfs de moed opgebracht om een vluchteling te troosten). En bovendien laat hij alles geduldig op zich inwerken. Verwacht van hem niet dat hij direct wegvlucht in xenofobe of eigen volk eerst-scenario’s. Ook mept hij niet om zich heen door de schuldvraag ergens makkelijk weg te leggen. Sterker nog: hij durft zelfs oprecht en kritisch naar zichzelf te kijken: openlijk zegt hij dat hij meer zou moeten bijdragen aan de oplossing van het probleem. Zo’n zeldzaam wijs verhaal zonder goedkoop geprojecteerde woede maakt op veel mensen indruk. Althans, dat is mijn indruk.

Zijn terloopse gebruik van het gekke begrip ‘zwartjes’ sloot niet aan bij de inhoud van en de empathie en passie ìn zijn betoog. Ook niet bij de intenties van Simek zoals bleek. Ook niet bij de mens Simek: Tsjech, Nederlander, Italiaan en getrouwd met een niet blanke vrouw. Bepaald geen racist. Maar het benoemen van dat feit, hoe redelijk ook, had toch een averechts effect. Opeens ging het weer over de vorm (taal, symboliek) en niet over de inhoud. Opeens sloop een heel andere sfeer in de conversatie: wat mag je wel of niet zeggen in het openbaar? Een discussie die zonder uitzondering leidt tot emotioneel en fel gedrag, zonder enig perspectief op een constructieve dialoog. Zoals weer duidelijk werd op Twitter.

Voor mij legt dit een hardnekkig fenomeen bloot: de overtrokken preoccupatie met taal en symboliek die vaak niets anders inhoudt dan racisme op laag water zoeken. De scheldpartijen op Twitter geven een volstrekt irreëel beeld van de alledaagse omgangsvormen tussen de meeste gewone mensen van verschillende kleuren. De jaarlijkse hysterie over het symbool zwarte piet leidt bijna alle aandacht af van de schrijnende discriminatie op de Nederlandse arbeidsmarkt. Taal- en symbool fetisjisten laten zich te veel meeslepen door die ene provocatrice die met de term ‘dobbernegers’ komt. Dat zorgt over eindeloos gediscussieer over wat je precies wel en niet mag zeggen.

En dat overschreeuwt een verhaal zoals dat van Simek, dat veel meer mensen uitnodigt tot een constructieve dialoog. Nee, waarschijnlijk niet die ene idioot die een screensaver maakt van een overleden meisje dat in zee drijft. Maar wellicht wel veel mensen die verward raken door de polarisatie tussen xenofoben en overdreven wensdenkers.

Kijk hier het DWDD fragment terug.