De schijn van kwaliteitsbeloning in het onderwijs

De CAO voor het voortgezet onderwijs is onlangs verlengd, de CAO van het jaar 2011/2012 moet dus nog een schooljaar mee. En dat terwijl er veel moet gebeuren in het onderwijs: er is een tekort aan docenten aan de ene kant en een immer hoger wordende werkdruk en nullijn aan de andere kant. Als oplossing van een deel van de problemen in het onderwijs, zien de bonden het niet onomstreden entreerecht dat volgens de huidige, verlengde, cao vanaf 1 augustus 2014 ingaat. Het entreerecht is de volgende in de reeks van maatregelen die geen doel treffen, de sfeer onder het personeel laat verslechteren en de autonomie van scholen inperken.

Het entreerecht is een recht waarbij docenten met een eerstegraads bevoegdheid*, die structureel minimaal de helft van hun uren vervullen in de bovenbouw, direct doorstromen naar de LD-schaal, de hoogste salarisschaal voor onderwijsgevend personeel. Het doel van dit beleid is het verhogen van de onderwijskwaliteit door meer universitair geschoold personeel voor de klas te krijgen en om kwaliteit in het onderwijs te belonen. Het entreerecht treft haar doel echter niet.

Frustrerend en demotiverend Allereerst kent het voortgezet onderwijs al een systeem waarin kwaliteit beloond wordt, de functiemix. Dit systeem stelt scholen in staat excellerende docenten te belonen met een hogere salarisschaal. Dit systeem is transparanter dan het entreerecht. Het is duidelijk wie er beloond wordt en waarom. Het is bovendien een stuk bereikbaarder, ook een tweedegraadsdocent die dag in dag uit zijn of haar best doet om leerlingen in de eerste klas van het vmbo enthousiast te maken voor bijvoorbeeld geschiedenis, heeft met de functiemix groeimogelijkheden. De invoer van het entreerecht betekent echter het einde van de functiemix. Omdat er geen geld voor de uitvoer vrijkomt, zal het entreerecht de functiemix doorkruisen.

Ervan uitgaande dat belonen met geld echt helpt, werkt een systeem waarbij kwaliteit alleen beloond wordt als je een universitaire opleiding hebt gedaan en in de bovenbouw havo/vwo werkt, alleen maar frustrerend en demotiverend voor collega’s die geen universitaire opleiding konden of wilden doen en voor de mensen die ervoor kiezen om in de onderbouw te werken. Het hele idee van excellentie belonen wordt onderuit geveegd als niet iedereen die excellent is beloond kan worden. En als men met bepaalde privileges direct na de opleiding in de hoogste salarisschaal belandt zonder dat er gekeken wordt naar werkelijke kwaliteit.

Kwaliteit? Door dit krankzinnige beloningssysteem wordt slechts een schijn van kwaliteitsbeloning gecreëerd. Het is gebaseerd op de premisse dat een docent met een tweedegraads bevoegdheid** een minder goede docent is dan een docent met een eerstegraads bevoegdheid. Een docent met een eerstegraads bevoegdheid is over het algemeen geen betere of slechtere docent dan een docent met een tweedegraads bevoegdheid. In het eerstegraads gebied gaat de vakkennis weliswaar dieper dan in het tweedegraadsgebied. Maar onderwijs is zoveel meer. Onderwijs is klassenmanagement, onderwijs is opvoeden, onderwijs is oog voor je leerlingen hebben, onderwijs is bevlogenheid. Dat onderwijzers met een eerstegraads bevoegdheid wat betreft alle facetten van het onderwijs betere onderwijzers zouden zijn gaat er bij ons niet in. Alleen een verschil in vakkennis (waarvan over het bestaan ook zeker getwist moet worden) is volgens ons niet genoeg grond om een LD-functie te rechtvaardigen. Mocht het zo zijn dat een eerstegraadsdocent over de gehele linie wel een betere docent blijkt te zijn, dan zijn er via de functiemix genoeg mogelijkheden om deze docent te belonen.

Ga niet blind belonen, laat niet het diploma maar de lespraktijk het bewijs zijn voor een positie in een hogere salarisschaal. Laat hierbij de scholen de lespraktijk beoordelen. Hierbij behouden de scholen een deel van hun autonomie, in plaats van een gedwongen stok achter de deur waarbij kwaliteit uniform en selectief beloond wordt.

Sfeer Wanneer het gevoel van onrechtvaardigheid en onmacht heerst, gaat de sfeer eraan. Het entreerecht is een onrechtvaardige oplossing die zorgt voor minder zelfbeschikking en meer machteloosheid voor scholen en onderwijzers. Het tekort aan bevoegde docenten wordt niet opgelost door het creëren van ongelijkheid waar deze niet zit. Het is tijd dat de bonden opkomen voor al het onderwijzende personeel en stoppen met vasthouden aan het entreerecht.

*universitair geschoolde docenten hebben een eerstegraads bevoegdheid, hiermee mogen zij in de bovenbouw van de havo en het vwo lesgeven. **HBO geschoolde docenten hebben een tweedegraads bevoegdheid, zij mogen met deze bevoegdheid lesgeven in de onderbouw havo en vwo en de onder- en bovenbouw van het vmbo

Dit artikel is geschreven door Tim Aerdts, docent maatschappijleer en Sander Eijkelkamp, docent Engels