De sociale crisis begint nu

Jelmer Staal is gemeenteraadslid voor de PvdA in Leeuwarden. Hij sprak deze column uit bij de fractiedag als inleiding op het thema ‘sociaal de crisis door’.

Fractiegenoten,

€42 miljard. Dat zijn de ‘ombuigingen’ van Rutte-Verhagen, het Kunduz-akkoord, het VVD-PvdA herfstakkoord en Rutte-Asscher bij elkaar. De gevolgen worden nog veel lomper dan je denkt. Sociaal de crisis door? De sociale crisis begint nu!

Ik had dit nooit gedacht. Ik ben geboren in 1986. Toen ik een peuter was, viel de muur en leek alleen het groei-groei-groeikapitalisme over te blijven. Toen ik 10 was, begon de DotCom-bubbel. Toen ik 15 was werd de werkloosheid in Nederland door diverse economen als ‘te laag’ beschouwd. Daarna liep de werkloosheid wat op, maar toen ik 20 was, daalde de werkloosheid alweer. Om mij heen werden studenten met een leaseauto en een vast contract weggekocht – terwijl ze nog maar in hun tweede jaar zaten. En nu wordt er 42 €miljard omgebogen. Om eerlijk te zijn, had ik niet verwacht dat het er ooit van zou komen.

Gelukkig hebben jullie, fractiegenoten, de oliecrisis en de recordwerkloosheid in ’83 meegemaakt.

We gaan de €42 miljard enorm merken bij alles wat te maken heeft met mensen helpen. De begeleiding, ondersteuning en verzorging wordt straks door de gemeente uitgevoerd, maar er blijft een fractie van het budget over. De sociale werkvoorziening wordt vervangen door de participatiewet, waardoor er bijna twee miljard bezuinigd wordt. Dat betekent dat het daarna eigenlijk praktisch niet meer bestaat. Op de huishoudelijke hulp, die de gemeente al uitvoert, wordt een miljard bezuinigd. 80 procent van het totaal. Inderdaad. 80 procent. Ondertussen wordt per 2015 de gemeente verantwoordelijk voor de jeugdzorg. Het gaat hier om de provinciale jeugdzorg, de jeugdbescherming en -reclassering, de jeugd-ggz en de zorg voor licht verstandelijk gehandicapte jeugd. Met nog eens €150 miljoen minder dan eerder afgesproken.

Ik ben blij dat ik te oud ben voor de jeugdzorg en te jong voor de WMO.

Maar, zo denken jullie misschien, we kunnen het toch op een andere manier financieren? Leeuwarden is toch financieel gezond? Dat klopt. Maar door bezuinigen op het gemeentefonds moet Leeuwarden nog een keer miljoenen bezuinigen. We moeten daarom de komende tijd op zoek naar compleet nieuwe oplossingen. Omvormen!

Daar hebben we de hele fractie voor nodig. Jullie zijn allemaal de sectie welzijn.

We moeten precies onderscheiden welk werk we willen blijven uitvoeren en al het andere er vanaf strippen. Bij huishoudelijke hulp gaat het om mensen in staat stellen een huishouden te draaien. Daarvoor moet schoongemaakt worden, of een boodschap gedaan. Daar blijven mensen voor nodig, maar geen kantoor, geen kleine autootjes om de stad door te rijden. Salariskosten en verder niets. Bij de jeugdzorg gaat het om zorgen dat kinderen goed kunnen opgroeien. Bij veel kinderen draait het er om dat er liefhebbende, oplettende en opvoedende volwassen nodig zijn. De gemeente zorgt dat deze – door eigen-krachtconferenties met vrijwilligers waar het kan en professionals waar het moet – er zijn. Bij begeleiding en ondersteuning, een enorme verzamelbult aan totaal verschillende hulp, gaat het onder andere om een zinvolle dagbesteding. Elk buurthuis, elke school en elke sportclub geeft drie mensen een doel en dagbesteding om voor te gaan.

Per wijk wordt gekeken hoeveel professionals er nodig zijn. Geen organisaties, geen ingewikkelde verwijsstructuur, niet betalen voor wie de meeste cliënten binnen harkt en houdt. Wie een intrinsieke motivatie heeft en goed is in helpen, wordt als ZZP’er ingehuurd. Aangevuld met tientallen vrijwilligers en bijstandsgerechtigden. Dit wordt aangestuurd door het frontlijnteam, of een Boarnsterhimster Meitinker. De enige ondersteuning? De zegeningen van deze tijd: sms, internet en iPad. Hiermee helpen we overleg en bureaucratie om zeep. Met een paar klikken is de verantwoording afgelegd en extra hulp aangevraagd. Controle gebeurt op ongeveer dezelfde wijze als in het onderwijs: met meekijken bij het werk en cijfers ter ondersteuning, in plaats van omgekeerd.

Dit leidt uiteindelijk tot het einde van het huidige Leeuwarder welzijnsbeleid, tot het einde van geïndiceerde zorg en tot het einde van de welzijnsorganisaties. Ongeveer. Want of het precies zo moet gaan als hierboven omschreven, dat weet ik nog niet. Dat weet nog niemand. Maar welzijn in Leeuwarden gaat compleet veranderen. Natuurlijk, we kunnen ook zo door gaan – maar dan wordt bijna niemand meer geholpen. Daar leidt €42 miljard ombuigen toe. Maar als we een nieuwe weg vinden, hoef ik op mijn dertigste nooit te vertellen dat hulp aan wie dat nodig had iets uit mijn kindertijd was.

Dit stuk verscheen eerder op de weblog van Jelmer Staal. Volg hem ook op Twitter