De Taliban en de schuld van het Westen

De Taliban neemt Afghanistan weer over. Daardoor lijkt de hele militaire vredesmissie daar voor niets geweest. De kans is echter groot dat de olie en transport- en handelsroutes veilig zijn gesteld. De missie van de internationale gemeenschap is dus geslaagd en de plaatselijke bevolking blijft met de ellende achter. Vluchtelingen moeten zelfs terugkeren naar het land dat minstens zo onveilig is als twintig jaar geleden.

Ik zat wat op een stoel naar de bergen voor ons huisje in Slovenië te kijken en las ondertussen een stuk over de Taliban die na het vertrek van Amerikaanse militairen uit Afghanistan het hele land weer overneemt. Daardoor lijkt het alsof de hele internationale gemeenschap, waaronder Nederlandse soldaten, daar bijna twintig jaar voor niets hebben gezeten.

Er werd toen immers gezegd dat de militaire interventies in Irak, Afghanistan en Pakistan bedoeld waren om terroristische organisaties als IS, Al Qaida en de Taliban terug te dringen als een reactie op de aanslagen op de Twin Towers in 2001. Dit lijkt dus mislukt en meteen zijn er reacties te lezen van mensen die vinden dat ‘het westen eens moet stoppen overal brandjes te blussen’, dat ‘die volkeren en stammen elkaar maar moet uitmoorden’, ‘dat de internationale gemeenschap niet alle problemen moet willen oplossen’ en ‘dat wij nu zeker weer alle vluchtelingen moeten opvangen’.

Het is pijnlijk dit allemaal te lezen. Alsof de internationale gemeenschap uit louter filantropen en altruïsten bestaat die steeds belangeloos problemen elders oplossen en mensen die er zelf een bende van maken proberen te redden van oorlog en onderduiking. Zo is het helaas niet. Internationale betrekkingen liggen wat ingewikkelder dan stellen dat het ergens zomaar onrustig, instabiel en ondemocratisch wordt en dat het Westen iedere keer maar vanuit het niets en uit zichzelf, belangeloos de helpende hand toesteekt. Als het voor macht, olie of handel moet en nodig is destabiliseert het westen zelf landen en verruilt ze een democratie voor een dictatuur om tot een beter internationaal handelsklimaat te komen. Met alle gevolgen van dien.

Het is nobel te denken dat de internationale gemeenschap – op initiatief van Amerika – de wereld wil redden van dictators, terroristen of andere onderdrukkers. Daar draaien de interventies dus zelden om. Men spreekt in de media over massavernietigingswapens in Irak, verderfelijke papaverteelt in Afghanistan of terroristen in Pakistan en men denkt binnenskamers aan olievelden, pijpleidingen, productie- en handelsroutes en eventuele afzetgebieden voor eigen producten. Voor die gesprekken binnenskamers sturen ze soldaten die kant op. De olievelden en het transport van olie lijken geregeld in Afghanistan, dus is de missie gewoon geslaagd.

Elders las ik een discussie over de piraterij in Afrika en hoe erg is dat het westen zoveel ontwikkelingshulp biedt, terwijl de regeringsleiders zich verrijken en de bevolking toch aan het roven slaat of zich als vluchtelingen bij ons meldt. Een eveneens pijnlijke discussie waarin amper werd gesproken over hoe hypocriet die ontwikkelingshulp is. Het Westen geeft met de ene hand geld en pakt het met de andere hand weer af omdat Afrikaanse landen enorme schulden hebben.

Er worden verdragen gesloten – onder andere rondom visserij waarbij Westerse en Chinese boten de zeeën voor Afrika leegvissen waardoor lokale vissers met lege handen staan of rondom handel in de uitstoot van broeikasgassen – om een deel van de rente kwijt te kunnen schelden. Daarbij eist het Westen – bij monde van de EU, het IMF en de Wereldbank – dat Afrikaanse landen hun markten opengooien. Ondertussen beschermt het Westen hun eigen markten tegen producten en bedrijven uit het buitenland. De zogenoemde ontwikkelingslanden krijgen dus amper een kans om echt tot bloei of ontwikkeling te komen. Ze worden zelfs tegengewerkt door landen die hen zeggen te helpen.

Het zou inmiddels een bekend verhaal moeten zijn dat Afrikaanse landen hierdoor volledig aan Westerse – en inmiddels ook Chinese – touwtjes hangen en zich niet kunnen ontwikkelen. De paar miljard die Afrikaanse regeringsleiders achterover drukken – waardoor ze corrupt genoemd kunnen worden en de schuld kunnen krijgen van alle miserie – doet daar niets aan af; zelfs als ze al dat geld terugstorten zet het geen zoden aan de dijk. En als die corruptie het grootste probleem zou zijn zou het Westen daar iets aan doen als ze echt zouden willen helpen. Bijvoorbeeld door de financiële steun stop te zetten. Je blijft immers niet met open ogen geld pompen in de villa’s en auto’s van een dictator.

Nu doen de zogenaamde weldoeners niets tegen die leiders en blijven ze voor de bühne geld sturen. Het verhaal over misbruik leidt namelijk af van het echte probleem. Zo deden kapitalisten dat ook decennia lang rondom de lonen van arbeiders. Ze zeiden dat arbeiders alcoholisten waren die al hun geld aan drank uitgaven waardoor een loonsverhoging zonde van het geld was. Ook dat werd geloofd. Deels omdat sommige arbeiders inderdaad aan de drank zaten omdat hun leven zo uitzichtloos was vanwege armoede en slechte leefomstandigheden. Het is het bekende cirkeltje waar men blijkbaar zo moeilijk buiten kan denken. En als dat toch wel lukt, denken we blijkbaar dat het Westen de grote redder van de wereld is en dat ‘wij’ alle problemen moeten oplossen.

Onbegrijpelijk dat zo weinig doordringt dat het Westen de meeste problemen juist veroorzaakt en dat ze daarmee de vluchtelingenstroom grotendeels over zichzelf afroept.