De zonde van de letterlijkheid

Er sluipt een groeiende onverdraagzaamheid in de maatschappij. Mensen kwetsen, worden teruggekwetst en kwetsen weer harder terug . We zijn doof voor de ander en sluiten onze kringen. In het eigen kringetje opgesloten worden de standpunten en woorden vervolgens nog harder, de afstand tot de ander nog groter. Waarom kunnen we niet proberen er samen uit te komen met rede in plaats van emotie, een hand in plaats van een onderbuik? Laten we het Zwarte Piet-gedoe eens nemen.

We zijn vergeten te leven met symbolen en rituelen en nemen alles te letterlijk. Als mensen driehonderd jaar geleden een pioenroos op een schilderij zagen, zagen ze niet enkel die bloem maar wisten ze dat Maria werd gesymboliseerd. Zagen ze een anjer, duidelijk: Jezus. Was die anjer rood, dan symboliseerde dat Maria samen met Jezus, enzovoort. Men was gewend te denken in symbolen. Nu zien de meest mensen helaas enkel nog een paar bloemen.

Eenvoudig gezegd gaat de Zwarte Piet-discussie over de zonde van de letterlijkheid.

Zwart-wit duo

Het zwart-wit duo wat we nu als Sint en Piet kennen komt ook uit de tijd dat we nog de symbooltaal konden verstaan. Drie eeuwen en meer geleden begrepen we die taal omdat het in een praktisch analfabete wereld een der weinige manieren was om wijsheid door te geven. Maar de mensheid werd “slimmer” en tegelijkertijd “dommer”. Steeds meer mensen leerden lezen. Boeken en kennis werden wijder verspreid, maar de symbooltaal werd vergeten. Het winterfeest rond goed en kwaad, yin en yang, zwart en wit, met de bijbehorende symbolen werd een kinderfeest. Niet meer nadenken over goed en kwaad. Niet meer de zomer (wit) tegenover de winter (zwart). Niet meer het licht overwint het duister en maakt hem tot dienaar, tot knecht. Geen feest meer rond de wisseling van seizoenen. We verloren onze tradities en rituelen. Schenkman blies het als kinderfeest nieuw leven in met zijn prentenboek, vervolgens Abramsz en na hen veel meer schrijvers. Piet kreeg de vorm die we kennen en men vergat dat het een symbool was en is.

De letterlijkheid

Men ziet niet meer het symbool maar veel mensen zien een mens. De letterlijkheid. Een zwart mens. Piet is geen mens, nooit geweest ook, maar als niemand de symbooltaal meer verstaat is het logisch -jammer maar heel logisch- dat men een mens ziet. Vervolgens zijn er domme mensen die het leuk vinden om mensen met een andere huidskleur aan te spreken als Zwarte Piet, hetzij grappig bedoeld, hetzij beledigend. Welk van die twee doet er niet toe, ze zijn beiden kwetsend. Mijn geliefde is helaas een keer te vaak zo aangesproken en zij heeft inmiddels in de Klaastijd niet veel zin om naar buiten te gaan.

Maar maakt dat het symbool Piet racistisch? In mijn ogen niet, maar als we niet meer begrijpen wat het voorstelt gaan mensen zelf iets bedenken. Dan krijgen we dat mensen die beledigd worden mét het symbool dat verwarren met beledigd worden dóór het symbool. Dan komen groepen tegen elkaar in opstand omdat ze elkaar betichten van zaken die niet waar, of niet zo bedoeld zijn. De pro-Pieten voelen zich beledigd doordat zij, al dan niet terecht, menen dat de anti-Pieten hen racisten vinden en het symbool van hun jeugdplezier willen verbieden. De anti-Pieten voelen zich beledigd omdat ze, al dan niet terecht, menen dat die Zwarte Piet een slaaf voorstelt en dientengevolge zwarte mensen bespot.

Duivelpiet

Natuurlijk zijn er hardcorehaters aan beide zijden die de andere partij het licht in de ogen niet gunnen, maar ik denk dat verreweg de meeste mensen bereid zijn om naar elkaar te luisteren en een hand uit te steken. 

Kortom, veroordeel de hater, niet het symbool. Bega niet de zonde van de letterlijkheid maar zie zaken voor wat ze ook kunnen zijn.