Denken en herdenken

Tien jaar geleden reed ik naar de studio van B&W, het Vara-discussieprogramma dat indertijd dagelijks te zien was op de tv tussen half acht en acht. Ik was uitgenodigd om te praten over het nut en onnut van stemwijzers op internet. De autoradio stond aan op het Radio 1 Journaal. Op de A10 bij Amsterdam onderbrak presentator Clairy Polak de uitzending met een ernstige mededeling: Op het Mediapark was Pim Fortuyn neergeschoten. Een grotere ramp leek amper denkbaar.

Aangekomen bij Studio Plantage waren redacteuren in de weer de uitzending ‘om te gooien’. In allerijl werd Pieter Hilhorst naar de uitzending gehaald. Van hem was net een toneelstuk opgevoerd waarin een populistenleider door vier Marokkaanse jongens het ziekenhuis werd ingeslagen. Ook aan tafel schoof Telegraaf-columnist prof. dr. Bob Smalhout. Wie Fortuyn vermoord had, was nog niet bekend toen de uitzending, geleid door Sonja Barend, begon. Vrees en verdenking worstelden over tafel. Als het toch een Marokkaan was… Ik benadrukte dat dergelijke politieke moorden vaak worden gepleegd door verdwaasde eenlingen en dat de motieven meestal schimmig zijn. Smalhout wuifde dat weg. Hij vertelde dat hij via de politie had vernomen dat Marokkaanse jongens al feestvierden op de Dam. Er bleek later niets te kloppen van dat verhaal.

Fortuyn werd vermoord door een dierenactivist. Vrijwel iedereen was het ontgaan dat de omstreden politicus weken eerder had gezegd dat hij het verbod op bontfokkerijen zou opheffen. Van al zijn plannen en beweringen was het misschien wel de minst controversiële.

Deze week, tien jaar later, ondervroeg het actualiteitenprogramma EenVandaag jongeren over de moord op Fortuyn. 57 procent blijkt te denken dat de oprichter van de LPF is vermoord door een moslimextremist. Er is niet eens geschiedvervalsing aan te pas gekomen. 

De afgelopen week ontstond ophef rond een gedicht dat een scholier wilde voordragen tijdens de officiële Dodenherdenking. Het gedicht gaat over zijn oud-oom die in de oorlog omgekomen is als lid van de Waffen SS. Gelukkig werd van dat onzalige plan afgezien. Vergeving is een mooi en nuttig principe. Het hele jaar door kunnen we dat praktiseren. Maar de twee minuten stilte dienen om niet te vergeten.

Het is een slecht idee om bij herdenkingen misverstanden te laten bestaan over wie je herdenkt en waarom. Voor je het weet denken scholieren dat de nazi’s moslimextremisten waren.