Diederik Samsom pareert het Grote Angstbeeld

Mijn zus die enkele jaren geleden geëmigreerd is, was een weekje in Nederland. Ze belde me gisteren: ze herkende Nederland niet meer. Discriminerend taalgebruik, negativiteit en een inclusieve houding. Zo had ze dit land niet achtergelaten. Ik vroeg me af waar ze het over had, ik was niet anders gewend. Zij maakte zich zorgen. We maakten ons op voor het verkiezingsdebat.

We zijn geneigd om van politici te verwachten dat ze visie tonen. Dat ze ons leiden in voor- en tegenspoed. Dat ze duurzame oplossingen bedenken voor de huidige tijd en de verre toekomst. Voor de generatie van toen, én de generatie van straks. Maar het vertrouwen in politici is laag. Is het een verrassing dat we niet geloven in de beloftes van politici?

Francois Lyotard beschreef in 1979 het einde van de Grote Verhalen. Ik ben geneigd hem te geloven. Want misschien is dat het wel. Misschien geloven we niet meer in een koers die een structurele verbetering van het leven dient. Misschien staan we redelijk apathisch tegenover vooruitgang. Geloven we nog in nobele doelen? Zijn we alleen geneigd om te denken in termen van geld of: ook in duurzame missies? In het collectief? Zijn politici de aangewezen personen die deze idealen zouden moeten belichamen?

Heeft het Grote Verhaal definitief plaatsgemaakt voor het Grote Angstbeeld? Misschien is dat inderdaad zo, mensen die het goed hebben zijn bang om het kwijt te raken. Getuige de plannen van Rutte en Wilders om bijvoorbeeld ontwikkelingshulp af te schaffen, ben ik geneigd te denken dat hun geloof in een betere omgeving, in een rechtvaardige wereld, in het Grote Verhaal, passé is. Ze zijn losgeslagen, eigen volk eerst, wel bereid om inkomsten te genereren met massa-fabrieken en grote olieraffinaderijen in verre oorden, maar geven? Ho maar.

Ook de plannen om vluchtelingen in het buitenland op te vangen – én mensen die in Nederland een ‘handje ophouden’ te reduceren tot een economisch, cultureel, en anders een religieus gevaar – gaan door merg en been.

In het debat van gisteravond leken alle deelnemers in te zetten op het Grote Angstbeeld. Een gezamenlijke vijand creëren. Leugens. Onwaarheden. Zowel Roemer, Rutte als Wilders beschreven keer op keer horrorscenario’s. Gek genoeg was Samsom de enige die leek te snappen dat de mensen thuis helemaal niet meer zitten te wachten op door angst gedreven verhalen. Hij prikte door die doemscenario’s heen en vertelde een afwijkend verhaal waarin geven én nemen centraal stond. Hij bereidde mensen voor op moeilijke tijden, maar gaf ze tegelijkertijd een positief vooruitzicht. In de peilingen kreeg hij 15 zetels, nu stond hij op de helft.

Samsom richtte zich gisteren tot een publiek dat jaren niet meer serieus is genomen. Geen grote beloftes, geen grote gevaren. De waarheid lag ergens in het midden. Niet op links, en zeker niet op rechts. Mensen willen weer weten waar ze aan toe zijn, dat blijkt.

Hoewel ik de PvdA de houding ten opzichte van Irak en Afghanistan – en het gedraai erna – nooit heb kunnen vergeven, ben ik blij met het debat van gisteren. Ik zweef nu iets minder. En het was weliswaar geen Groot Verhaal, maar op zijn minst een begin.

Die Samsom gaat verrassen, ik zeg het je.