Donbas en Krim blijven gevaarlijk smeulen

De laatste maanden en weken overheersen vooral terrorisme, ISIS en Syrië in de internationale berichtgeving. Voor de situatie in het Oost-Oekraïense Donbas hebben de media minder aandacht. Dat wil echter niet zeggen dat het daar rustig is en de Russische dreiging voorbij is. Omdat Oekraïne aan de Europese Unie grenst is het belangrijk de situatie in die regio nauwgezet te blijven volgen.

Betrouwbare bronnen van informatie zijn onder meer de rapporten van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en van de Hoge Commissaris voor Mensenrechten van de VN (OHCHR). Het laatste rapport van OHCHR verscheen begin december en schetst een uiterst verontrustend beeld.

OHCHR bevestigt dat er nog altijd wapens en strijders van de Russische Federatie naar het door bewapende groepen (lees: separatisten en Russische strijders) gecontroleerde Donbas komen doordat Oekraïne nog altijd de controle niet terug heeft over de 450 km lange grens tussen Donbas en Rusland. Na een opmerkelijke afname van de vijandelijkheden in september en october nemen de schermutselingen sinds november weer een toe. Er bestaat een serieus risico dat de gevechten weer oplaaien.

Het rapport beschrijft ernstige schendingen van mensenrechten tegen de bevolking in de bezette gebieden, met verhalen over moorden, martelingen, mishandeling, onwettig vasthouden en dwangarbeid. De VN krijgt geen toegang tot plaatsen waar mensen gevangen worden gehouden.

De VN stelt ook vast dat de zelfuitgeroepen ‘volksrepublieken’ Donetsk en Lugansk doorgaan met het vestigen van parallele regeringsstructuren in het door hun bezette gevbied. OHCHR benadrukt dat dit in strijd is met de grondwet van Oekraïne en met de geest van de Minsk Accoorden. Enkele maanden terug dwongen de separatisten een aantal serieuze internationale hulporganisaties Donbas te verlaten, met nefaste gevolgen voor de humanitaire situatie in het gebied. Er bestaat een wijdverspreide zelfcensuur onder plaatselijke journalisten. De accrediatie van buitenlandse jouralisten is veel moeilijker geworden, sommigen worden geweigerd met het argument dat zij “propagandisten” zijn. Bijeenkomsten van bewoners om het beleid van de machthebbers te kritiseren zijn uiterst zeldzaam omdat mensen bang zijn om bij elkaar te komen en zich openlijk te uiten.

Dit alles geeft aan dat Rusland en de door haar gesteunde separatisten hun verplichtingen uit het Minsk Accoord van februari dit jaar niet nakomen. Er is dan ook geen enkele reden om de sancties van de Europese Unie tegen Rusland te verminderen of op te heffen. Zeker niet wanneer Rusland’s annexatie van de Krim in de analyse wordt betrokken, een onderwerp waarover de mainstream-media vreemd genoeg niet veel meer berichten.

Het blijft immers ongehoord en uiterst onrustbarend dat in het Europa van de 21ste eeuw Rusland op onwettige wijze militair geweld gebruikt om grondgebied van een buurland van de Europese Unie in te nemen; dit ondanks het feit dat het internationaalrechtelijke verdragen heeft onderschreven waarin de territoriale integriteit van dat land wordt erkend en formeel wordt beloofd die te respecteren. Naast deze grove schending van het internationaal recht maakt Rusland zich schuldig aan ernstige schendingen van mensenrechten tegen de inwoners van de Krim, vooral tegen de Tataren, de oorspronkelijke bewoners die momenteel 12 % van de bevolking uitmaken.

Talloze internationale mensenrechtenorganisaties berichten over deze zorgwekkende mensenrechtensituatie. In het deprimerende rapport van de OVSE van september 2015 valt alles in detail na te lezen: “wijdverbreide mensenrechten schendingen, discriminatie en wettelijke onregelmatigheden op de Krim” (intimidatie, bedreigingen, ambtelijke willekeur, gebrek aan persvrijheid, eigenmachtig optreden van gewapende “zelfverdediginggroepen”, confiscatie van bezit, beperking godsdienstvrijheid, draconische gevangenisstraffen voor beperkte overtredingen)

In het licht van het bovenstaande is het onbegrijpelijk dat er EU Lidstaten zijn, zoals Italië en Frankrijk, die zelfs maar durven opperen dat de EU de sancties tegen Rusland vermindert of opheft. Voor deze landen zou nu een aanvullend argument zijn dat het Westen Rusland nodig heeft in de strijd tegen IS. Dit argument snijdt echter geen hout. Ten eerste geven serieuze bronnen nog steeds aan dat Rusland in Syrië eerder andere anti-Assad groepen bombardeert dan IS (met gevolgen voor de vluchtelingenstroom naar Europa). En ten tweede is het ook Rusland vragende partij om als serieuze partner aanvaard te worden voor de oplossing van het conflict in Syrië.

In de toekomst hebben zowel de Europese Unie als de Russische Federatie er belang bij om actief in Europa samen te werken. Dat zal echter pas mogelijk zijn wanneer Rusland internationale rechtsregels respecteert, stopt met het stoken in lidstaten en partnerlanden van de EU en wanneer de EU zelf voldoende kracht heeft ontwikkeld om zich effectief tegen mogelijke toekomstige Russische agressie te weren.

Cc-foto: Sasha Maksymenko