Dood aan de quote!

Quotes, spreuken, citaten; je wordt er op social media mee doodgegooid (wat dan weer een gezegde is). Er is altijd wel iemand in de buurt die een treffende spreuk heeft klaarliggen die invloed op je zou moeten uitoefenen.

Spreuken kunnen inderdaad perspectief-veranderend, inzichtgevend, psychologiserend of zelfs vermakelijk zijn, maar waarom anderen hiermee lastigvallen? Hoeveel mensen ken jij die in navolging van een spreuk hun leven radicaal hebben omgegooid? Juist: geen. Spreuken (in alle gevallen geleend van een ander) doen het alleen goed als betweterige opmerkingen op feestjes of bij het veinzen van wijsheid in bijvoorbeeld een interview: “was het niet Nelson Mandela die ooit zei…”

Vaak zijn de spreuken ontzettend kundig in het opentrappen van reeds geopende deuren. Thema’s in de trant van ‘uit je comfort-zone komen’, ‘het leven in eigen hand nemen’, ‘de ander vergeven en verder gaan’, ‘elke dag waarderen’ en natuurlijk de kolderieke citaten die aangeven dat jij toch wel een gek mensje bent. Het zijn voor de hand liggende onderwerpen die in het gunstigste geval nog iemand aanzetten tot herlezen.

Tegenwoordig is er al haast te spreken van een spreuken-industrie. Er zijn talloze Instagram- accounts, Facebook-pagina’s en blogs die helemaal vol staan met spreuken in alle soorten, maten en vormen. Ik zou moeiteloos een passende spreuk voor mijn depressieve, transgender buurman met bindingsangst op dergelijke sites kunnen vinden.

Er bestaan veel diensten die spreuken componeren en ‘loslaten’ op social media, zoals behappy.me, recite.com of quotescover.com. Sommige waaghalzen (of snobs) durven zelfs al een serie woorden achter elkaar te zetten, gevolgd door een streepje en vervolgens hun eigen naam. Academicus Ruth Finnegan schreef er zelfs een boek over (‘Why do we quote?’ CC, England & Wales License, 2011) dat antropologie, scholastiek, culturele historie en folklore erbij haalt om onze drang tot imitatie te verklaren. Het gebruik van spreuken blijkt een verlangen te zijn om ons te onderscheiden van anderen, om origineel te zijn, om subtiele insinueringen te maken; kortom, om als mens erkend te worden. We zijn volledig in beslag genomen met het herhalen van andere stemmen. Een levende echo.

Zelf tref ik regelmatig citaten afkomstig van personen die bij mij geen belletje doen rinkelen. Het zijn geen wereldleiders, beroemde onderzoekers, kunstenaars, historische figuren of filantropen. Rijst bij mij de vraag of de persoon in kwestie die de spreuk plaatste wel enig benul heeft van wie het citaat afkomstig is. Stel dat de geciteerde een voorstander van huiselijk geweld is, een moordlustige kinderlokker of een liefhebber van Tiroler-rock? Het delen van dezelfde zienswijze als een barbaar krijgt zo ineens iets sinisters.

Buiten dat; een spreuk komt vaak voort uit een context. Filosofen die worden geciteerd, zijn tot deze woordenschakering gekomen door een uitgebreide theorie vakkundig en met vernuft uiteen te zetten. Achter een spreuk van een Perzische dichter gaat een diepgaande visie schuil. Een vermaarde wetenschapper komt tot de spreuk na jaren van nauwkeurig onderzoek. Een spreuk is dus een compacte gecomprimeerde zin die de boel probeert samen te vatten of te concluderen. Het lijkt me ten minste relevant deze achtergrond te kennen voordat je je door middel van een quote jezelf onderscheidt.

En waarom moeten we zo nodig een stem uit het verleden aanhalen om ons eigen gevoel of onze eigen uitdaging te duiden? Zijn we zo murw dat we geen greintje creativiteit bezitten om eigen kennis te verwoorden? Ik zeg: laten we zelf aan de slag gaan met onze eigen tekortkomingen, in plaats van anderen een spreuk door de strot te duwen. Een spreuk die overigens eigenlijk vooral op jezelf van toepassing is. Wees zelf de verandering die je wilt zien. – hé, sh*t…