Economische crisis verdiept

In tegenspraak met de oproepen van Rutte, Samsom en Dijsselbloem is er weinig reden tot vreugde. Dijsselbloem is voorbarig als hij stelt dat het ergste achter de rug is. Met nog vele bezuinigingen in het vooruitzicht, zal de crisis verder verdiepen.

Vertrouwen Het vertrouwen van de consument blijft onverminderd dalen. Grote aankopen worden uitgesteld en de financiële ruimte die men heeft wordt vooral aangewend om lopende leningen af te lossen. De stabilisatie van producenten en orders dient eerder in het licht gezien te worden van een tijdelijke pauze in de ontwikkeling. Als de consument volhardt in zijn terughoudende aankoopgedrag, zal de orderportefeuille verder wegzakken. Door het aanhoudende bezuinigingsbeleid van dit kabinet, waar investerings- en innovatiebereidheid op een bedenkelijk laag peil ligt, valt niet te verwachten dat de consument zijn bestedingspatroon zal veranderen.

Economie De economische indicatoren vertonen een nog slechter beeld. Dalend BBP zet de druk op het begrotingstekort onverminderd voort, wat de overheid zal aanzetten tot nog meer bezuinigen, zoals nu met de 6 miljard al in het verschiet ligt. Door de aanhoudende afnemende vraag stellen bedrijven hun productievolumes nog verder naar beneden en gaan ook de investeringen op een laag pitje. Dit laatste is een ernstig teken aan de wand, want juist investeringen zijn van belang voor economisch herstel. Ook de tijdelijke opleving van de uitvoer is op de lange termijn trend niet significant. Deze daalt inmiddels. De vreugdedans van de VVD was dus voorbarig.

Arbeidsmarkt Onlangs verscheen het bericht dat de uitzendbranche zich verbeterde, wat een indicatie voor economisch herstel kon zijn. De cijfers van het CBS laten echter een ander beeld zien. Er is eerder sprake zijn van verdere verschuiving van vast naar tijdelijk, waarbij het aantal tijdelijke uitzenduren nog steeds daalt. De werkloosheid blijft fors toenemen [let op: grafiek is omgekeerd] Ook het aantal vacatures blijft dalen en het aantal faillissementen[ grafiek is omgekeerd] blijft toenemen. Met name detailhandel krijgt de laatste maanden veel klappen te verwerken. In deze sector [mkb] ligt veel werk besloten, waardoor verwacht kan worden dat de werkloosheid over de komend periode nog fors zal toenemen.

Jeugd Grootste bron van zorg is de toename van de jeugdwerkloosheid. In heel Europa neemt deze enorme proporties aan. Oostenrijk, Duitsland en Nederland doen het naar verhouding nog redelijk, maar de cijfers lopen hard op. Aangezien werkloosheid altijd na-ijlt is te verwachten dat ook Nederland binnenkort met dubbele cijfers te maken krijgt als het gaat om de totale werkloosheid. De jeugdwerkloosheid heeft volgens Eurostat al de 10.5% gehaald. Met name het gegeven dat de ontwikkeling leidt tot langdurige werkloosheid, maakt de toekomstige arbeidskansen van jeugdigen marginaal. Deze groep dreigt compleet verloren te gaan en zijn de toekomstige bijstandsuitkeringsgroep. Gezien de grootte zal dat een onevenredige druk uitoefenen op de begrotingen van de diverse landen. De 50 miljoen die Nederland uittrekt om dit te bestrijden is compleet ontoereikend.

Inkomen De koopkrachtberekeningen van 2012 en 2013 laten een zorgwekkend beeld zien. De grote groep middeninkomens zal en wordt geconfronteerd met een dalend besteedbaar inkomen. Het al lage bestedingspatroon van de consument zal hierdoor verder dalen en de al pessimistische CBS indicatoren verder verslechteren. Hierin is nog niet opgekomen de verdere invulling van de 6 miljard aan bezuinigingen. Verdere daling van besteedbaar inkomen ligt in het verschiet door versobering van pensioenen en zorg.

Toekomst Misschien wel het grootste probleem is het totale gebrek aan enig toekomstperspectief. Zowel voor de burger als het bedrijfsleven. Op geen enkele manier is duidelijk op welke wijze en langs welke route Nederland en Europa uiteindelijk uit de crisis komen. Het austerity beleid zet geen zoden aan de dijk en door de electorale verkramping van regeringen, worden veel maatregelen uitgesteld of afgezwakt. De voorstanders van het huidige beleid die menen dat je uit de crisis kan bezuinigen, en zich daarbij baseren op voorgaande recessies, vergeten dat in die voorgaande periodes er altijd wel een economische grootmacht voldoende potentieel had om de wereldeconomie weer aan te slingeren. In voorgaande recessies was deze vaak lokaal [Europa-Amerika of Azië] Nu is deze wereldomvattend.

Ook Azië, met name China, kampt met tegenvallende cijfers. De groeicijfers van de recente jaren zijn gebaseerd op schimmige kredietconstructies en door de wijd openstaande geldkraan van de Chinese Overheid. Inmiddels kampt China met sterk teruglopende ontwikkelingscijfers en komt haar economische groei tot stilstand. Daarmee spat deze, door de VVD geprezen zeepbel ook met een klap uiteen. China maakt dezelfde fout die het Westen ook al had gemaakt; Krediet gefundeerde groei.

Europa Het blijft een trieste vaststelling dat al sinds 2008 de regeringsleiders in Europa het maar niet eens kunnen worden over een daadkrachtige Europees brede aanpak van de crisis. Die weg is met name door regeringsleiders uit Duitsland, Nederland en Engeland, geblokkeerd. Bij het uitbreken van de crisis heeft het zwartepieten veel kwaad bloed gezet en een Europese aanpak onmogelijk gemaakt. Alleen over de 3/60 regel is men het eens. En juist deze tunnelvisie zorgt voor onnodige verdieping van de crisis.

Volgend jaar zijn er Europese verkiezingen. Er is weinig voorstellingsvermogen voor nodig om te beseffen dat de crisis het centrale thema zal zijn en met name waarop deze wordt aangepakt, of liever gezegd, juist niet. Duitsland heeft dit najaar verkiezingen en wordt om die reden gegijzeld. Nederland blijft in de ban van het austerity beleid zoals dat gepredikt wordt door het huidige kabinet. Van enige doorbraak op het gebied van Europees crisis beleid, voor de 2014 verkiezingen, zal dus geen sprake zijn.

Het zal dus een keiharde strijd worden tussen de sentimenten van de voorstanders en sceptici van Europa, waarbij de laatste het crisisdrama aan hun kant vinden. Als de sceptici de overhand krijgen in Europa, is de kans op een Europese oplossing kleiner dan ooit. Voor de voorstanders van Europa is de enige kans om het tij te keren door een werkelijk toekomstperspectief te bieden vanuit Europa. Een die niet is gebaseerd op het beperkte huidige austerity denken waarbij de 3/60 regel domineert. Maar een beleid dat is gericht op een sociaal en duurzame samenleving waarbij de alle europese burgers centraal staan en niet het misplaatste begrotingsfetisjisme.

Dit artikel verscheen eerder op het weblog van Hans Groen. Volg Hans ook op Twitter