Een getapt landje

Nederland is al vele jaren een van de meest getapte landen ter wereld.

Ik refereer daarbij niet aan bier, zult u begrijpen. Daarin moeten wij Duitsland ver voor ons dulden. Ik doel op het afluisteren van telefoongesprekken ; volgens onderzoek uit 2004 van het Duitse Max Planck Instituut, waarin twaalf Europese en vier niet-Europese landen vergeleken werden, bezetten wij de trotse tweede plaats. Nederland bleek na Italië verhoudingsgewijs de meeste telefoons af te luisteren. Per 100.000 Nederlanders werden er 62 telefoontaps geplaatst door politie en justitie.

Vergelijkingscijfers zijn schaars, maar ook vóór de sleepwet is het afluisteren van burgers zeer goed mogelijk en wordt door de controlerende instanties in ons land ruimhartig toegestaan.

Ik heb daarbij ooit zelf tot de 62 op de 100.000 Nederlanders behoord. Het was zo’n vijftien tot twintig jaar geleden, toen ik nog als producer in een opnamestudio werkzaam was. We werden na afloop van de ‘tapperiode’ op de hoogte gesteld.

Een jonge muzikant die regelmatig in de studio verkeerde bleek een roofoverval in Duitsland gepleegd te hebben. Met schreeuwende sirenes achtervolgd hadden hij en zijn handlangers de Duitse politie bij de grens achter zich gelaten.

Het klonk als een film. De realisatie maanden afgeluisterd te zijn voelde vreemd. Ik weet nog hoe ik mij probeerde te herinneren waarover ik met wie over de studiotelefoon contact gehad had. Ik had geen zware misdrijven te verbergen, maar comfortabel voelde het niet. (De regelmatige aanwezigheid van een pleger van een ernstig geweldsmisdrijf raakte vreemd genoeg minder. Een uiterst zachtaardige jongen, achter wiens façade een onvermoede wereld schuilging. Ook dat was uiteraard een uiterst onaangename gewaarwording, maar trof mij minder zwaar.)

Ik kan en kon in dit geval heel goed begrijpen waarom wij (en anderen in de zeer directe omgeving van de verdachte) afgeluisterd waren. Er was een doel van het onderzoek, het ging om een telefoonlijn die ook door de verdachte zelf gebruikt kon worden, op een locatie waar hij zich regelmatig ophield. Onaangenaam of niet, ik kon de tap begrijpen.

De ‘ sleepwet ‘, onlangs ook aangenomen in de Eerste Kamer gaat vele malen verder. De wet maakt mogelijk dat een hele wijk afgeluisterd kan worden wanneer er een verdacht persoon huist. Geautomatiseerde apparaten, mijn of uw telefoon, computer of smart-tv, mogen gehackt worden. Er mag een geheime DNA-databank aangelegd worden waar ieders gegevens in terecht kunnen komen. Verzamelde data mogen met buitenlandse inlichtingendiensten gedeeld worden, ook zonder dat deze eerst geanalyseerd worden.

Het gebrek aan checks and balances is schrikbarend te noemen. Ik houd niet van grote woorden of historische schrikbeelden, maar Oost-Duitsland lijkt er niets bij. Uiteraard: wij mogen nog steeds niet om een mening vervolgd worden, maar Big Brother, toch al alom tegenwoordig dezer dagen, wrijft zich in zijn hongerige handen. In Nederland, maar ook in Londen en in Washington. Ik betwijfel of zij bijzonder in mij geïnteresseerd zullen zijn, maar zij hebben geen recht op mijn privé gegevens of mijn contacten. Ook al beweert de Nederlandse wet nu van wel.

Dat Amnesty International in Nederland actief een referendum steunt tegen de (dreigende) schending van mensenrechten in ons land mag een dieptepunt in onze recente geschiedenis heten.

U mag van alles van mij weten. Als schrijver openbaar ik regelmatig ongevraagd private details. Maar het is aan mij te bepalen hoe en wanneer. En aan u of u het horen of lezen wilt.

Met regelmaat wordt mij gevraagd hoe autobiografisch mijn debuutroman nou werkelijk is. Juist door die vraag niet te beantwoorden kan ik in boeken, in liedjes of in columns eerlijk zijn. Een schrijver liegt de waarheid en kan door mystificatie zijn werk doen.

Maar hetzelfde geldt de groenteman, de bakker of de parkeerwachter. Wij functioneren in het openbaar volgens de regels van het sociale verkeer. Maar in ons hoofd en achter onze voordeur zijn wij vrij van ogen en oren. Tenzij wij achter die voordeur voorbereidingen treffen onze medeburgers schade te berokkenen. Als er goede grond is dat te vermoeden mag men mij tappen. Ter bescherming van onze vrijheden, van onze waarden en onze maatschappij. Maar niet door die vrijheden en waarden simpelweg in te leveren.

De sleepwet gaat te ver. Of D66 het nog weten wil of niet: de mogelijkheid en noodzaak van een correctieve uitspraak via een referendum is zelden zo actueel of zo acuut geweest.