Een rechtse cabaretier voor de oudejaarsconference 2012?

Waar zijn de rechtse cabaretiers, verzuchtte journalist Joost Niemöller op Radio 1. Niemöller die als professioneel voornemen voor 2012 uitsprak om meer feitelijk te zijn in plaats van lekker in de bek liggende maar niet kloppende statements te maken, verlangde na een overdosis van ‘linkse’ cabaretiers als Youp van ‘t Hek, Dolf Jansen, Claudia de Breij, Freek de Jonge tijdens de feestdagen, naar een ander geluid. De journalist dacht dat een rechtse cabaretier wél een leuke grap over Wilders zou kunnen maken. Mogelijk weer een feitelijke onjuistheid. Maar daarover later meer.

Het is natuurlijk niet voor niets dat de humor van links komt en niet van rechts. Humor heeft vooral te maken met creativiteit, (zelf)relativering, empathie en… engagement, hetzij met de mens of de wereld. Eigenschappen die ‘de’ rechtse mens veelal ontbeert. Het engagement van de rechtse mens beperkt zich immers vooral tot zichzelf, het behoud van eigen goed en geld in het bijzonder. Dat is zijn ideaal. De inhoud van zijn portemonnee, niet de humor is bepalend voor zijn gelukstemperatuur. Verder is zijn blik op het verleden van zijn land gericht, de tijd waarin alles beter en blank was. Ook op dat gebied is zijn stof wat eendimensionaal.


De hang naar repressie is een andere belangrijke sta-in-de-weg voor een rechtse mens met cabaretambities. Waar repressie de grondhouding is, bestaat immers weinig ruimte voor creativiteit. Maar repressie houdt de boel overzichtelijk en de rechtse mens houdt in zijn diepste wezen niet van chaos want dit kan tot verandering leiden. Chaos biedt echter net zo goed een opening tot verbeeldings- en scheppingskracht, ja, zelfs tot humor.


Humor heeft daarenboven vaak met gerelativeerde pijn te maken. Toon Hermans en Najib Amhali bijvoorbeeld, die hun Sinterklaasleed omzetten in een grappige anekdote. Richard Pryor en Dave Chapelle als zwarte komieken over wit Amerika. Het publieke emotionele leven van de rechtse mens daarentegen wordt meestentijds door hooggestemde idealen noch emotionele pijn gedreven, maar door, ja, daar is ie weer, de dikte van de portemonnee. Die pijn in zijn portemonnee wil hij niet creatief in het theater relativeren, maar creatief via belastingtrucs of de politiek in klinkende munt terugkrijgen Maar laten we eerlijk zijn: pijn in de portemonnee? Misschien toch een te smalle basis voor een conference. 
Toch moet ik het hier ook voor de rechtse mens opnemen. Dat hij/zij over weinig humor beschikt, ligt mogelijk ook buiten zijn/haar schuld. Sommige zaken blijken immers in het brein geregeld. Zo worden bij humor de hersenfuncties in de ‘mediaal prefrontale cortex’ (belangrijk voor de waardering van humor) en de ‘temporale kwab’(belangrijk voor taalgrappen) geactiveerd. Het zou heel goed kunnen dat die twee hersenfuncties bij rechtse mensen onderontwikkeld zijn. Jarenlang conservatief, angstig, met heimwee naar vroeger en zonder sociale idealen leven kan evolutionair zijn tol geëist hebben. Het zijn boekhouders geworden, geen verhalenvertellers.


Het is al met al geen toeval dat de maatschappijkritiek in de vorm van cabaret met name bij de ‘linkse’ VARA, van oudsher een arbeidersomroep, plaatsvond en niet bij een ondernemersomroep als de TROS. De eerste oudejaarsconference werd in 1954 op de VARA-radio gehouden. Door Wim Kan, sindsdien de godfather van de oudejaarsconference. En de VARA is tot op de dag van vandaag leidend wanneer het gaat om het introduceren van geëngageerde ‘linkse’ cabaretiers. Linkse mensen staan gewoon anders in de wereld; met een open blikveld die inderdaad soms zo open is dat de zwarte realiteit verdwijnt in een roze wolk van wijds idealisme. 
Om nu terug te komen op de veronderstelling van Niemöller dat rechtse mensen wél een leuke grap over Wilders zou kunnen maken: ik denk dat dit illusoir zal blijken. Want, zoals boven betoogd, het ontbreekt aan engagement met anderen, aan zelfkritiek en tot slot hebben rechtse mensen waarschijnlijk dus met falende hersenfuncties te maken; iets waar zij eigenlijk weinig aan kunnen doen.

Toch gloort er hoop aan de rechtse horizon. Ik denk namelijk dat áls iemand van rechtse signatuur zo’n oudejaarsconference zou kunnen houden, dan is dat wel Geert Wilders. De PVV-voorman maakt ijzersterke taalgrappen – of zijn het meer sneren – en er valt goed met hem te lachen. Wilders zal uiteraard geen grappen over zichzelf maken, alleen over Cohen, de PvdA, Tofik Dibi, D66-rechters en de linkse media die hem demoniseren. Het enige probleem: kan hij avondvullend zijn? Regelmatig 140 tekens twitteren ja, maar kan hij ook een samenhangend en leuk verhaal vertellen, anderhalf uur lang? Zijn sprookjes vallen over het algemeen toch meer in het genre van horror, shock and awe. En of dat nu zo leuk is om 2013 mee in te gaan? Misschien met Rutte als sidekick?