Een vluchteling in huis nemen is symptoombestrijding

De humanitaire burgeracties voor vluchtelingen schieten als paddenstoelen uit de grond. Bij de een kan je kleren doneren. Bij de ander voedselwaren. Bij weer een ander kleding én voedselwaren. De foto van Aylan Kurdi heeft iedereen wakker geschud en is het internationale symbool geworden voor wat de grootste Europese vluchtelingencrisis van onze tijd wordt genoemd. Instant noodhulp bieden is salonfähig en hoognodig maar biedt geen oplossing voor lange termijn

Wel lijkt het alsof er door het zien van die foto een knop in het collectieve bewustzijn is omgedraaid. De mensen uit Syrië –  en andere landen die we als de derde wereld gekenmerkt hebben – passeren niet meer ons blikveld als anonieme voorbijgangers. Hun glazige of intrieste ogen, de vuile en gescheurde kleding. We kunnen zelfs bijna de angst en de wanhoop proeven die via het beeld onze huiskamer binnenstroomt. Het gadeslaan is veranderd in registratie die – eenmaal opgeslagen – aanmaant tot actie.

Verantwoordelijkheid De eigen initiatieven die erop volgen zijn prijzenswaardig en tonen de empathie en barmhartigheid van een samenleving maar bieden helaas geen structurele oplossing. Hoewel ik respect en waardering heb voor mensen die hun huis beschikbaar stellen, functioneert het volgens mij als een pleister op een bloedende wond. Ik heb zelf ook overwogen om een vluchteling in huis te nemen maar kwam uiteindelijk tot de egoïstische maar realistische conclusie dat ik er niet de ruimte voor heb, en vrees ik de zaak te compliceren voor de persoon in kwestie omdat de persoonlijke situaties vaak té ingewikkeld zijn.

Structurele oplossing Desalniettemin zijn deze burgerinitiatieven van essentieel belang. De situatie loopt de spuigaten uit en om de wond te kunnen genezen moet je eerst het bloeden stoppen. Maar ik ben me ook gaan afvragen wat ik wél kan doen om een structurele bijdrage te leveren. Daarbij kunnen gevestigde grote en kleine hulporganisaties die al jaren in de vluchtelingen- en asielzoekersmaterie zitten goed adviseren over wat er daadwerkelijk nodig is. De op zichzelf staande burgerinitiatieven zijn in mijn optiek (nodige) symptoombestrijding maar we moeten na het stelpen gaan hechten en dát is een taak voor onze leiders. En wij, het volk, zouden meer kunnen doen om hen daarop te attenderen.

Het probleem met het huidig beleid is dat de wetten in Europa, de lidstaten en gemeenten nu te versnipperd zijn. En dat wordt door deze crisis evident. Daar ligt voor ons de taak om ons goed te informeren over het beleid en op de barricade te staan voor verandering daarin. Met petities, acties, demonstraties, noem maar op. We moeten – naast de noodhulp – een menselijk beleid eisen dat structureel hulp biedt zowel binnen als buiten Europa. We moeten de angst die er voor vluchtelingen heerst bestrijden. Die zou er vanwege economische redenen zijn maar als je een beetje verder leest, weet je dat veel economen migratie als een positieve ontwikkeling zien.

Bang De meeste naysayers zijn bang voor verandering. Bang voor de ander. En vrezen de invasie van een ruimte die hen dierbaar is. Een menselijk gevoel, maar angst is –  zoals we weten –  geen goede raadgever. Een ontnuchterend feit waar Volkskrant columniste Harriet Duurvoort ons op wees: als je de hele wereldbevolking van zeven miljard op een plek zou verzamelen, zouden we in de provincie Utrecht passen. Onze Europese leiders moeten bij het opnieuw definiëren van het asielbeleid rekening houden met die angst die er heerst en die adresseren zonder hem over te nemen. Als een kind bang is voor monsters, ga je niet met hem onder het bed liggen. Geef populisten minder de kans om een wig tussen het volk te drijven door te zinspelen op angst.

Front Verder moet de EU zich meer als één front gaan opstellen. We zijn niet eensgezind en wellicht wordt dit het vraagstuk dat ons bindt. Het is natuurlijk niet mogelijk om wetten op basis van emotie te maken maar daar pleit ik ook niet voor. Net zoals democratische samenlevingen gebouwd zijn op de principes egalité, fraternité en liberté zonder dat iedereen (voor het merendeel) maar doet wat hij wil, kunnen we effectief beleid maken dat erop gebaseerd is dat een mens minstens de middelen verdient om zich in zijn of haar levensbehoeften te kunnen voorzien, zonder dat het resulteert in de hele derde wereld die naar Europa trekt. Als we daarin slagen zijn we meer dan een geografische entiteit met een hunkering naar samenhang. Dan kunnen we op een fundering van gedeelde idealen bouwen. Zoals eurocommissaris Frans Timmermans in zijn speech in Tilburg zegt: “De EU dient er te allen tijde voor te zorgen dat de wet nooit wordt gescheiden van zijn gevoel voor medemenselijkheid.” De wet die maken zij en de mensen, dat zijn wij. 

cc foto: World Bank Photo Collection