Er staat meer op het spel dan Zwarte Piet

Verleden week al wees de Raad van State drie rechters aan die het hoger beroep rond Zwarte Piet moeten behandelen. Daarbij gaat het om de vraag of burgemeester van der Laan voldoende heeft nagedacht voor hij de intocht van Sint Nicolaas in Amsterdam toe stond. Had hij niet in zijn overwegingen moeten betrekken dat zwarte Amsterdammers zich in hun privacy aangetast kunnen voelen als op straat Zwarte Pieten rondlopen, figuren die zij nu eenmaal als een racistische karikatuur van zichzelf beschouwen. De Amsterdamse rechtbank vond destijds van wel. En ook dat er gronden zijn om bij de knecht van Sint Nicolaas inderdaad racistische aspecten waar te nemen. Ook al verklaren die Pieten zelf dat dit absoluut niet de bedoeling is.

De Amsterdamse rechter baseerde zich op artikel 8 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Het luidt als volgt:

“Artikel 8 – Recht op eerbiediging van privé familie- en gezinsleven” 1. Een ieder heeft het recht op respect voor zijn privé leven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie. 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan voor zover bij wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.

Niet zwarte klagers – zo heeft de Amsterdamse rechters bepaald – kunnen zich niet in hun privacy aangetast voelen omdat de karikatuur in kwestie om zijn kleur slechts zwarten raakt . Je moet echt kunnen aantonen dat je ‘persoonlijk’ en als ‘individu’ gekwetst wordt voor je ontvankelijk bent.”

Die drie rechters dragen een zware verantwoordelijkheid. Hun uitspraak betreft niet alleen het lot van Zwarte Piet. Die kan van grote invloed zijn voor de manier waarop Nederlandse staatsburgers met elkaar omgaan. Tot nog toe is die nogal gebaseerd op de principes “leven en laten leven”. Al te excentriek of opvallend gedrag wordt gematigd door de norm “Doe gewoon, dan doe je gek genoeg”. Tegelijkertijd horen wij rekening met elkaar te houden. Dat heeft niet alleen met burgerlijke beleefdheid te maken maar ook met de verzuiling van weleer. Katholieken, sociaaldemocraten en protestanten mochten elk op hun manier zichzelf zijn – ook met grote manifestaties op straat of in stadions – want de vrijheid van de ene groep was afhankelijk van de vrijheid van  de andere. 

Het ideaalbeeld van de multiculturele samenleving is op dit voorbeeld geënt. Dit model staat sinds de opkomst van Fortuyn onder zware kritiek. Een deel van de autochtone bevolking vreest dat het multicultureel ideaal tot ondermijning leidt van de maatschappij en hun eigen manier van leven. Daarom eisen zij op hoge toon assimilatie en soms zelfs het verdrijven van in hun ogen volksvreemde elementen. Nu wordt er met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens in de hand een nieuwe aanval gedaan op de multiculturele samenleving: de staat behoort in actie te komen als tradities buitenstaanders zodanig naar de keel grijpen dat hun privéleven er door wordt aangetast.

Denk daarbij niet alleen aan Zwarte Piet maar ook aan onderwerpen als ritueel slachten of je aan de openbare weg vertonen in een niqaab dan wel een tanga, bijvoorbeeld in het kader van een tropisch zomercarnaval. Zo’n niqaab kan immers worden gezien als onderdrukkend terwijl het zomercarnaval op een vernederende wijze vrouwen presenteert als lustobject. Als de Raad van State de uitspraak van de Amsterdamse rechtbank overeind houdt, ontstaat er een nieuwe norm:

“Je mag een ander in je gedrag of je praktijk geen ergernis geven ook als dat absoluut niet je bedoeling is”. Dan wordt de ander en het vreemde de maat nemen gelegitimeerd ten koste van het oude “leven en laten leven”. Dan verandert niet alleen het Sinterklaasfeest maar de hele Nederlandse samenleving.  

Lees hier de uitspraak van de Amsterdamse rechter.

Beluister dit opiniestuk hier.

Volg Han ook op Twitter

Het nieuwste boek van Han is De Mooiste Jaren van Nederland (1950-2000)