Ergernis over goed nieuws

Deze week plaatste ik een tweet over het artikel in het medische vakblad Neurology waarin de onderzoekers argumenten aandragen voor de veronderstelling dat een leven lang lezen een bijdrage kan leveren aan het voorkomen van of uitstellen van dementie.

Nu is alles waarbij de doorstroming van de hersenen bevorderd wordt van belang om je hersenen in vorm te houden. Kaarten, volksdansen, dagelijks een wandeling maken, tuinieren en dus ook lezen. Wat me opviel was dat veel mensen op zo’n tweet geërgerd reageren.

Om te beginnen reageert een aantal mensen met het noemen van een oom, opa, tante of grootmoeder die nooit las en toch niet dement werd. En ook worden voorbeelden aangehaald van mensen die veel lazen en toch dement worden. Ja, dat is best mogelijk, maar uit onderzoek naar omgevingsfactoren en gedrag krijg je trends: naarmate je iets meer doet wordt de kans groter dat je er iets mee voorkomt. In die laatste zin kun je van alles invullen. Hoe meer je beweegt des te kleiner de kans op hart- en bloedvatziekten. Hoe gezonder je eet des te kleiner de kans op diabetes 2. En als je niet rookt heb je minder kans op longkanker of hart- en bloedvatziekten. Soms is het verband heel sterk, en soms zwakker maar wel significant (dat wil zeggen dat het groter is dan dat het door toeval verklaarbaar is). En meestal gaat het om verschillende factoren, niet slechts om één.

Verder is er een groot wantrouwen naar onderzoeken naar leefstijl. Wat als dit? Wat als dat? Ja, complexe ziekten – en dementie is beslist gecompliceerd met een combinatie van verschillende factoren – zijn moeilijker te onderzoeken. Er is heel veel onderzoek nodig met grote aantallen mensen over langere perioden voor je er een beetje grip op krijgt. Het is een stuk ingewikkelder dan een medicijn aan een groep mensen geven en aan een andere groep mensen een placebo dat niet van het echte middel te onderscheiden is, zorgen dat de arts en de patient niet weten wie wat krijgt en de gegevens later in de computer stoppen om te zien wat eruit komt. Voor dat laatste onderzoek is bovendien voldoende geld beschikbaar, zodat men ten onrechte gaat denken dat door de zekerheid die zulke onderzoeken lijken te bieden het ook de waarheid schetst.

Tenslotte merk ik een soort ergernis over nieuws over de invloed van omgevingsfactoren op welzijn van mensen. Al snel wordt geschamperd dat een maakbare wereld een illusie is. Alles is biologie en als er iets mis gaat is het puur pech. Het zelfs noemen van omgevingsfactoren die via gedragsverandering mogelijk beïnvloedbaar zijn wordt al afgedaan als naïef. Daar geloven rationele mensen niet in.

Dat is zorgelijk, want het duidt op weinig begrip van de evolutie.

Door de voortdurende druk van omgeving wordt onze biologie ‘geselecteerd’ en die biologie moet gezien worden als onze mogelijkheden om met omgeving en veranderingen in omgevingsfactoren om te gaan. Maar al te vaak veranderen de omgevingsfactoren zo drastisch dat de biologische mechanismen niet in staat zijn ermee om te gaan. De introductie van het roken van tabak bijvoorbeeld. Het lichaam heeft er nog steeds geen antwoord op. Je kunt dus beter stoppen met roken. Of de dramatische verschuiving van levens in beweging naar zittende levens. Onze biologie weet daar geen raad mee en dat heeft veel problemen tot gevolg. Onze overconsumptie van energiestoffen, met name suiker en vet, zet de biologie van heel veel mensen voor onoverkomelijke problemen. We weten niet wat we eraan moeten doen.

Een paar keer per jaar worden er spectaculaire nieuwe middelen aangekondigd, maar die verdwijnen na enkele maanden weer via een zijdeur. Geen wondermedicijn dat de falende biologie versterkt zodat in de toekomst het anders zal worden. Als er al iets komt zullen we er nog tientallen jaren op moeten wachten. We zullen anders moeten gaan leven om het op te lossen.Jammer Hé? Zo’n magic bullit is veel prettiger. Het maskeert het gegeven dat je misschien zelf iets kunt doen om van alles te voorkomen.

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Het vorige Gezonde Weetje van de Dag:  Wortel of knuppel

Het nieuwe boek van Ivan Wolffers is: Het gezonde lifestyleboek