Europa heeft een Twitter-revolutie nodig

Door vergrote transparantie die nieuwe media mogelijk maken wordt ook het gebrek aan democratische inspraak en rekenschap direct zichtbaar, en ontstaat protest. Nederlanders verenigen zich steeds meer online achter ideeën om zo politieke beslissingen te beïnvloeden. Onherroepelijk veranderen politiek en politici. Hoewel de huidige Europese leiders nog niet doordrongen lijken van het nieuwe speelveld moeten ook zij geloven aan de macht van de kritische online massa.

De kansen van Neelie Kroes leken al maanden afgeschreven voor een twee termijn als eurocommissaris, want CDA en PvdA zouden ‘aan de beurt zijn’ met een kandidaat te komen. Neelie, door vriend en vijand gevierd, werd in de achterkamertjes opgeofferd. Als protest werden online campagnes gestart via petities, en groepen op sociale netwerken als Twitter, Facebook en Hyves. Het beeld werd snel duidelijk: ‘Den Haag wil een partij politieke benoeming, maar Nederland wil Neelie’. Afgeschreven door eigen regering maar brede steun onder Nederlanders – daar kan Balkenende nog wat van leren. Zelfs als Neelie geen tweede termijn krijgt maakt het online protest het gat in democratie, transparantie en rekenschap pijnlijk zichtbaar.

Nog een voorbeeld van hoe internet mensen mobiliseert en politiek tot besluiten dwingt. Afgelopen zomer ontstond in Amsterdam onrust over het ‘staverbod’ op terrassen: staand een biertje drinken op het terras werd verboden door de gemeente. Er ontstond een actiegroep, Ai! Amsterdam , die in enkele weken 25.000 Amsterdammers wist te mobiliseren tegen deze betutteling. De online protesten verspreidden via Twitter en petities, en leidde tot een demonstratieborrel op de Amsterdamse Noordermarkt. De actiegroep mocht vervolgens op de thee komen bij burgemeester Cohen, en direct daarna werd afgekondigd dat het staverbod op terrassen ‘niet langer gehandhaafd’ zou worden. In de gemeenteraad was al geageerd tegen het staverbod door VVD en D66, maar pas na de massale online en offline mobilisatie van Amsterdammers ging het gemeentebestuur om.

Nieuwe media bieden enorme mogelijkheden om mensen te mobiliseren, maar ook om samenwerking tussen overheid en burgers te vergoten. Zo kunnen mensen hun buurt verbeteren door met digitale foto’s gaten in de weg aan te kaarten, en kunnen wetsvoorstellen voordat zij in stemming komen aan mensen worden voorgelegd. Dit vergroot gedeelde verantwoordelijkheid, transparantie en de legitimiteit van politici.

In de Verenigde Staten neemt de Obama-regering inmiddels de leiding in het beschikbaar stellen van overheidsinformatie aan burgers. Het Witte Huis beloofde honderden duizenden onverwerkte overheidsgegevens beschikbaar op internet te stellen waar mensen dan weer eigen applicaties mee kunnen bouwen. Eerder werden zo bijvoorbeeld politieke donaties en bestedingen door congresleden aan elkaar gekoppeld, om aan te geven hoe financiële belangen en besluiten samenvallen.

Europese politici en overheden beseffen de kansen die er liggen nog onvoldoende, het offline en top down denken heeft de macht nog stevig in handen. Binnenkort ontvangt de president van de Verenigde Staten de president van Europa: Barack Obama, gekozen door zestig miljoen Amerikanen, en Herman van Rompuy, gekozen door een gezelschap regeringsleiders aan een besloten dinertafel. Obama weigerde afstand te doen van zijn Blackberry en heeft bijna 7 miljoen aanhangers op Facebook. Van Rompuy houdt van haiku’s en heeft net 1600 Facebook-aanhangers.

Hij is hopelijk de laatste in een rij van benoemingen in 1.0-stijl, en Neelie Kroes wellicht de eerste commissaris gekozen met dank aan democratie 2.0. Aan de Europeanen de taak om deze cultuurverandering af te dwingen, en aan de nieuwe generatie politici om de handschoen op te pakken en democratisering van binnen uit te versterken.

Wat mij betreft gaat het Europees Parlement de oude cultuur te lijf door actief de ‘new media democracy’ op te bouwen. Dat betekent meer transparantie, participatie en democratie. Door online petities die agendapunten in Brussel worden, door het openbaar maken van bestedingen, en door de interactie met mensen actief te stimuleren kunnen we grote aantallen mensen betrekken bij de richting die Europa op gaat. Alleen dan zijn we een geloofwaardige stem in de wereld, en spreken we met legitimiteit die burgers onze leiders verschaffen. Alleen dan kan de Europese President een geloofwaardige gesprekspartner zijn van Obama en andere wereldspelers zijn.