Europa wil regels voor medische proeven op mensen versoepelen

Het Europees parlement stemt in juni over een voorstel om het gemakkelijker te maken voor farmaceutische bedrijven om medicijnen te testen op mensen. Een kern aspect van het nieuwe voorstel is dat als proeven in één Europees land zijn goedgekeurd ze voortaan in de hele Europese Unie moeten worden toegestaan.

Een grote ergernis voor de farmaceutische industrie is de grote verscheidenheid aan regels tussen verschillende Europese landen. Onderzoekers zijn te veel tijd en geld kwijt met juridische kwesties omdat het ene Europese land zaken toestaat die in een ander land onethisch worden geacht.

Een gevolg hiervan is dat het aantal proeven op mensen in de Europese Unie tussen 2007 en 2011 met 25% is gedaald . In de periode daarvoor zagen we juist een stijging in Oost Europese landen die zich nog niet bij de Unie hadden aangesloten. Andere groeilanden  zijn Rusland, China, Brazilië Turkije en India, oftewel grote landen met een soepele wetgeving.

Europa hoopt nu dus terrein terug te winnen door de kloof met dergelijke landen te verkleinen. Interessant is welke consequenties dat zal hebben voor landen met een relatief hoog beschermingsniveau, zoals Nederland. In 2007 kostte een onderzoek waarbij een nieuw vogelgriepvaccin werd getest het leven van 20 daklozen in het Poolse Grudziadz. Voor deelname aan het onderzoek kregen de daklozen een paar euro per persoon.

Een argument vóór het EU-voorstel is dat in landen als Polen en Roemenië mogelijk sprake zal zijn van een ethischer beleid en een hoger beschermingsniveau dan nu, waardoor dit soort wantoestanden tot het verleden gaan horen. Ook zullen farmaceutische bedrijven minder snel uitwijken naar landen als India waar vrijwel alles mag. Zo bezien valt de maatregel te interpreteren als een soort ontwikkelingshulp waarbij sommige Nederlanders een fysiek offer brengen (in plaats van de traditionele Oxfam/Novib-donatie).

Een tegenargument is dat landen met een laag beschermingsniveau de norm kunnen bepalen en dit samen met de farmaceutische industrie op gaan leggen aan landen met een hoger beschermingsniveau, zoals Nederland. Waar ligt dan de grens?  Het is duidelijk dat de farmaceutische industrie beloond wordt voor z’n onethische tactieken. Als ze zich aan te veel regels moeten houden dreigen ze simpelweg met vertrek en dwingen ons onze verworvenheden op te geven.

Een bijkomend probleem is het democratische tekort van de Europese Unie: Zelfs al zou de voltallige Nederlandse delegatie in het Europarlement tegen het voorstel stemmen, dan nog zal het niet genoeg zijn om het tegen te houden. De nieuwe regels zullen daardoor mogelijk worden ervaren als een onvrijwillig, afgedwongen offer. Het is koren op de molen van diegenen die beweren dat de EU bezig is het licht uit te doen in progressief Europa.

Interessant is ook wat deze ontwikkeling doet met het ‘subsidiariteitsbeginsel’, het principe dat lidstaten zelf hun beleid mogen bepalen tenzij de EU ander beleid heeft. In medisch-ethische kwesties betrachtte Europa tot dusver de nodige terughoudendheid omdat de culturele verschillen tussen lidstaten nogal groot zijn. In een voetnoot van het voorstel staat dat het principe nog steeds van kracht is . Maar het subsidiariteitsbeginsel is op tal van gebieden steeds verder uitgehold. En als wat in Nederland ‘ethisch’ is vanaf juni in de gehele Europese Unie is toegestaan, schept dat dan geen precedent voor bijvoorbeeld abortus?

Komt er straks eindelijk een eind aan de praktijk dat meisjes en vrouwen uit landen waar abortus illegaal is naar het Westen moeten reizen, of naar een lokale brijnaalden kliniek? Of valt eerder te verwachten dat de conservatief katholieke meerderheid in Zuid- en Oost Europa (plus Ierland) zal proberen om abortus in de gehele Unie aan te merken als ‘in strijd met de Europese Medische Ethiek?’

Voorlopig lijkt het nog niet zo’n vaart te lopen, we hebben het hier alleen over klinisch onderzoek. Maar de ervaring leert dat de Europese integratie zo snel gaat en zich meestal pas openbaart als het te laat is waardoor voorstellen die wij als uiterst merkwaardig ervaren zomaar ineens kracht van wet kunnen hebben. Wat u en ik vreemd vinden is niet per se representatief voor het Europees Parlement. Maar in juni zal blijken of het  Europees Parlement dat wel is voor ons.

De schrijver is mede initiatiefnemer van www.BurgerforumEU.nl, een Burgerinitiatief om een Referendum over Europa af te dwingen