Geen beloning voor illegaal beleid van Israël dat vrede blokkeert

“Een verademing in vergelijking met zijn voorganger”, zei GroenLinks fractievoorzitter Bram van Ojik gisteravond over een brief die minister van Buitenlandse Zaken Timmermans (PvdA) onlangs naar de Tweede Kamer zond. Van Ojik doelde op de Kamerbrief waarin Timmermans het nieuwe kabinetsbeleid aangaande Israël en de Palestijnen presenteerde.

Een verademing is die brief zeker. Timmermans’ voorganger Uri Rosenthal (VVD) identificeerde zich volledig met Israël. Met toenmalig collega-minister en vicepremier Maxime Verhagen (CDA) steunde Rosenthal de Israëlische regering van premier Netanyahu onvoorwaardelijk.

Rosenthal liep in Europees verband voorop bij het blokkeren van gezamenlijke EU-posities die kritiek op Israël bevatten. Minister Timmermans streeft juist naar Europese consensus en schuwt daarbij harde kritiek niet. Zo zegt Timmermans in zijn Kamerbrief over het nederzettingenbeleid: “De voortdurende uitbreiding van Israëlische nederzettingen in bezet Palestijns Gebied is een ernstige bedreiging voor het vredesproces.” Eerder zei hij in antwoord op Kamervragen : “Uitbreiding van de nederzettingen is de grootste bedreiging voor een twee-statenoplossing.”

Een verademing. Toch valt er op Timmermans’ Kamerbrief het een en ander aan te merken. Het kabinet blijft zich bijvoorbeeld vastklampen aan de hoop dat de Verenigde Staten in het vredesproces een serieuze en leidende bemiddelaarsrol gaan vervullen. De bittere realiteit is echter dat president Obama de regering-Netanyahu de afgelopen jaren op cruciale momenten steeds onvoorwaardelijk heeft gesteund.

Amerikaanse veto’s hebben de VN-Veiligheidsraad systematisch geneutraliseerd, ook bij gematigde resoluties tegen het illegale nederzettingenbeleid. Er is geen reden om aan te nemen dat dit in Obama’s tweede termijn zou veranderen. Het beste scenario is dat de VS pressie gedogen, die de EU op Israël uitoefent. Juist de EU zal nu het voortouw moeten nemen, wil een oplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict dichterbij komen. (In een recent opinieartikel met voormalig minister van Buitenlandse Zaken Van den Broek heb ik dit nader besproken.)

Een andere tekortkoming van de Kamerbrief is de kabinetsvisie op het thema ‘veiligheid’. Aan bedreigingen van Israëls veiligheid besteedt de brief veel aandacht. De rakettenaanvallen vanuit Gaza worden genoemd, alsook de dreigingen die uitgaan van Hezbollah, Iran en de instabiliteit in Syrië.

Als het om de veiligheid van Palestijnen gaat, wijst de brief daarentegen enkel op het geweld van Israëlische kolonisten tegen Palestijnen en hun bezittingen. De massieve onveiligheid die Israëls militaire bezetting dagelijks onder miljoenen Palestijnse burgers veroorzaakt en waarvoor de Israëlische staat verantwoordelijk is, krijgt geen aandacht. De term “bezetting”, van vitaal belang voor een goed begrip van de verhoudingen in het conflict en de rechtspositie van Israël en de Palestijnen, komt zelfs niet één keer in de brief voor.

De Israëlische bezetting van de Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem en de Gazastrook duurt inmiddels 45 jaar. Twee generaties Palestijnen zijn onder bezetting geboren en met de ernstige en grootschalige mensenrechtenschendingen opgegroeid die door de bezetting worden veroorzaakt.

Dat leidt tot een volgende constatering, even teleurstellend als onbegrijpelijk: ook de term “mensenrechten” komt in Timmermans’ Kamerbrief niet één keer voor. Nederland pretendeert de internationale Hoofdstad van het Recht te zijn. Volgens de Grondwet dient de regering de internationale rechtsorde te bevorderen. En zowel VVD als PvdA hechten veel waarde aan het internationaal recht.

De voornaamste oorzaak voor het ontstaan en voortduren van het Israëlisch-Palestijnse conflict is de rechteloosheid waar de Palestijnen al decennia aan blootstaan. Het kabinet zou juist moeten onderkennen dat het beëindigen van die rechteloosheid een noodzakelijke en urgente voorwaarde is voor de oplossing van dat conflict.

Het belangrijkste bezwaar tegen het kabinetsbeleid aangaande Israël en de Palestijnen hangt echter samen met de Nederlands-Israëlische betrekkingen. Het vorige kabinet nam het initiatief om die betrekkingen te intensiveren. Minister Timmermans’ Kamerbrief suggereert dat Rutte-II de intensivering wil voortzetten, met alle (materiële en immateriële) voordelen voor Israël van dien die daarmee gepaard zouden gaan.

Indien dit bewaarheid wordt, wordt de regering-Netanyahu in feite beloond voor illegaal beleid dat de twee-statenoplossing onmogelijk maakt. Juist deze week werd bekend dat de Israëlische regering duizenden nieuwe woningen in nederzettingen gaat bouwen, die huisvesting zullen bieden aan tienduizenden kolonisten, bovenop de meer dan 500.000 kolonisten die al in bezet Palestijns gebied wonen.

Volgens de Israëlische expert Daniel Seidemann heeft er sinds 1967 niet zo’n “razernij aan nederzettingenactiviteit” plaatsgevonden. Zijn organisatie Terrestrial Jerusalem waarschuwt dat er in totaal meer dan 14.000 nieuwe woningen in nederzettingen op stapel staan. “De mogelijkheid van een politieke overeenkomst tussen Israël en de Palestijnen is nooit eerder zozeer in gevaar geweest”, aldus Terrestrial Jerusalem. Conclusie: Israël is bezig de twee-statenoplossing te vernietigen. Einde vredesproces.

Onder deze omstandigheden mogen de Nederlands-Israëlische betrekkingen niet geïntensiveerd worden. Zo’n intensivering zou de regering-Netanyahu geruststellen dat het illegale en desastreuze nederzettingenbeleid straffeloos kan doorgaan.

Minister Timmermans moet nu politieke moed en visie tonen en handelen naar zijn eigen conclusie – dat de “uitbreiding van de nederzettingen de grootste bedreiging voor een twee-statenoplossing is”. Een intensivering van de Nederlands-Israëlische betrekkingen valt niet met die constatering te rijmen en moet dus van de baan.

In de huidige omstandigheden doorgaan met de intensivering zou Timmermans’ geloofwaardigheid beschadigen, de Europese weerstand tegen het nederzettingenbeleid verzwakken en de reputatie van Nederland als internationale Hoofdstad van het Recht nog meer in twijfel trekken.

Vanmiddag licht minister Timmermans zijn Midden-Oosten beleid tijdens de behandeling van de begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken nader toe. Hij heeft dan de kans de (politieke) daad bij het (kritische) woord te voegen. Geen beloning voor illegaal beleid dat vrede blokkeert.

Martin Siepermann is directeur van stichting The Rights Forum. The Rights Forum zet zich in voor een rechtvaardig Midden-Oosten beleid van de Nederlandse regering en de EU.