Geen gewone Zwarte Piet column

Voor u deze column gaat lezen, raad ik aan even diep adem te halen. U weet wel, zoals ze dat doen op yoga les. Daarna de spanning uit uw spieren schudden en de enkels eens flink ronddraaien. Totdat: voelt u het? Ontspanning. Pas in deze gesteldheid gaat u verder met lezen. Wat zou het fijn zijn als heel Nederland, tenminste het deel dat actief meedoet aan de Zwarte Piet discussie, hetzelfde zou doen. Dat wil zeggen: zich ontspannen al is het maar een beetje.

Krampachtig, zo zou ik het willen betitelen, het Zwarte Pieten debat. De hele manier waarop geëngageerd wit Nederland omgaat met het fenomeen racisme, neigt bijna naar hysterie. Of dodelijk verbaasd of dramatisch bedroefd…Komen jullie wel eens op straat? zou ik deze goedbedoelende mensen willen vragen. Praten jullie wel eens met ‘allochtonen’ of hoe deze Nederlanders tegenwoordig ook heten? Racisme is alledaagse realiteit voor grote groepen mensen.

Cosmetische ingrepen Krampachtig ook hoe een deel van de zwarte gemeenschap zich vastbijt in het afschaffen van Zwarte Piet. Alsof dit soort cosmetische ingrepen iets verandert aan het dodelijke gif van structurele maatschappelijke achterstelling. Racisme (achterstelling van groepen mensen op grond van bepaalde uiterlijke kenmerken) is een kwaadaardig maatschappelijk kankergezwel dat te vinden is binnen alle menselijke gemeenschappen op de hele wereld. Dus natuurlijk ook in Nederland. Zo bijzonder is ons landje nu ook weer niet.

In plaats van elkaar in de haren te vliegen of Nederland wel of niet racistisch is, kunnen we beter aan de slag met bestrijding ervan. Bijvoorbeeld door eens over de landsgrenzen heen te kijken. Want dit typisch Nederlandse provinciaalse Zwarte Piet navelstaren heeft al veel te lang geduurd. Hoe functioneren landen waar al eeuwen lang verschillende bevolkingsgroepen samenleven?

Ontspannen Laten we het simpel houden. Herkenbaar ook. Caraïbisch Nederland is een schoolvoorbeeld van multi-etniciteit. Zo ook Suriname. Let wel: ook in deze landen bestaat racisme. Tenslotte zijn we allemaal mensen. Helaas. Opvallend in dit deel van de wereld is hoe ontspannen de bevolkingsgroepen met de verschillen tussen elkaar omgaan. Luister maar eens naar salsa of bachata nummers waarin expliciet wordt gezongen over negers of mooie mulatta’s. Ondenkbaar in de Nederlandse context.

Ondenkbaar ook de vele grappen die over en weer worden gemaakt. Over elkaars achtergrond. Grappen die je als Nederlander hyperventilerend achterlaten. Verschillen worden niet weggemoffeld maar expliciet benoemd. De vorm waarin dit gebeurt is een bekend gegeven binnen de culturele antropologie: ‘joking relationships’. Een omgangsvorm die kenmerkend is voor relaties waarin spanningen op de loer liggen.

Humor, dames en heren, dat is de smeerolie van een multi-etnische samenleving. Humor betekent relativering én ontspanning. Twee componenten die noodzakelijk zijn om samen (wit, zwart en de rest van het menselijk kleurenspectrum) racisme serieus tegen te gaan. Uiteindelijk treft racisme ons namelijk allemaal.

In een samenleving waar intolerantie zegeviert, dooft het licht.