Geen oorlog zonder onderzoek

Twee weken geleden publiceerde de commissie Davids haar rapport over de Nederlands steun aan de oorlog in Irak. Niemand heeft de afgelopen twee weken de noodzaak van dit rapport betwist. Toch scheelde het weinig of een grondig feitenonderzoek was er nooit gekomen. Met een politieke deal zetten de PvdA en het CDA het parlement buitenspel. Ongeacht partijpolitieke belangen dient over iedere oorlog zo volledig mogelijk verantwoording te worden afgelegd. Daarom moet voortaan bij het verlenen van steun aan militaire missies vaststaan dat hiernaar achteraf onderzoek plaatsvindt.

Het verlenen van steun aan een oorlog is een van de meest ingrijpende beslissingen die een regering kan nemen. Iedere oorlog maakt vele slachtoffers en ontwricht samenlevingen voor decennia. Een dergelijke beslissing is er daarom geen als alle andere. Over zo’n ingrijpende beslissing behoort de regering uitgebreid verantwoording af te leggen aan de samenleving. Terugkijkend naar eerdere militaire missies met Nederlandse betrokkenheid, is dit ook altijd gebleken. De kwestie Srebrenica is hiervan een duidelijk voorbeeld. Zowel een rapport van het NIOD als een parlementaire enquête hebben grotendeels voor opheldering gezorgd. Het belang hiervan bleek uit de val van het toenmalige kabinet, alsmede de waarde die het heeft gehad voor  slachtoffers en betrokkenen. In de kwestie Irak trachtte Balkenende te voorkomen dat er opheldering over de gang van zaken zou komen. Het is de taak van het parlement om de regering op te roepen dit te doen, waardoor zij de regering kan controleren. Het parlement werd echter buitenspel gezet door een politieke deal tussen het CDA en de PvdA. Samen besloten zij dat een onderzoek naar de oorlog in Irak niet nodig was. Zonder onderzoek naar de feiten stond de Kamer met lege handen toen zij de regering vroeg verantwoording af te leggen. Het parlement kon hierdoor haar fundamentele taak om de regering te controleren niet uitvoeren. Partijpolitieke strijd mag nooit gaan over het boven tafel krijgen van de feiten, maar moet altijd gaan over de beoordeling van die feiten. Door artikel 100 in de Grondwet uit te breiden met de verplichting dat na iedere oorlog een onafhankelijk feitenonderzoek plaatsvindt, kan voorkomen worden dat in de toekomst weer gesteggeld wordt over de zin of onzin ervan. De regering kan zich dan niet langer verschuilen achter het argument dat een dergelijk onderzoek niet nodig zou zijn. Nu verplicht de Grondwet de regering het parlement alleen te informeren over het inzetten van de krijgsmacht. Ter illustratie, het is klip en klaar dat er Nederlandse militairen in Afghanistan zitten, toch is een onafhankelijk feitenonderzoek na afloop van de missie over het verloop hiervan sowieso op z’n plaats. In een goed functionerende democratie hoort de regering verantwoording aan samenleving en parlement af te leggen. Dat geldt zeker als het gaat om immens ingrijpende beslissingen als het steunen van een oorlog. Het verschaffen van openheid mag nooit meer onderhevig zijn aan partijpolitieke strijd. Dit erkennen en hopen op beterschap is naïef. In de hectiek van de alledaagse politiek zal de noodzaak hiervan altijd weer onder druk komen te staan door strijdige partijbelangen. Wie echt van mening is dat de regering gecontroleerd dient te worden, doet boter bij de vis door het onafhankelijk onderzoek naar steun aan oorlogen in de Nederlandse Grondwet te verankeren.