Gevluchte kinderen hebben een toekomstplan nodig

De afgelopen maanden waren er gevechten in de asielzoekerscentra Overberg en Drachten. Bovendien werd er ook gevochten tussen gevluchte jongeren en Nederlandse jongeren in Oisterwijk. In alle gevallen ging het om alleenstaande minderjarige vluchtelingen. Kinderen van 12-17 jaar die zonder hun ouders of begeleiding van een andere volwassene naar Nederland zijn gevlucht. Die met velen bij elkaar worden opgevangen in asielzoekerscentra, zonder duidelijke dagbesteding.

Sommigen moeten een half jaar wachten tot ze naar school mogen, waar ze alleen Nederlands kunnen leren. Een lesprogramma dat elke drie maanden wordt herhaald en waar een aantal kinderen dus na drie maanden op uitgekeken raakt. Voor veel van de jongeren geldt bovendien dat hun ouders, met wie ze soms nog contact hebben, van hen verwachten dat ze de andere gezinsleden ook naar Nederland over laten komen via gezinshereniging. Zonder ouders, zonder iets te doen en met vaak verschrikkingen achter de rug met anderen op een kluitje zitten en dan ook nog enorme verwachtingen moeten waarmaken op je vijftiende, zestiende, zeventiende. Een recept voor explosiviteit. Het antwoord van de Nederlandse overheid is: beheersing. Meer COA-medewerkers, meer beveiligers op asielzoekerscentra. Maar niet: meer zinvolle en leuke dingen dóen met en door de kinderen. Activiteiten die gericht zijn op hun toekomst en die hen perspectief geven. Maar ook: die hen simpelweg de mogelijkheden geven om iets te dóen met hun tijd. Zonder deze noodzakelijke begeleiding en mogelijkheden zijn de jongeren bovendien kwetsbaar voor allerlei vormen van exploitatie. Ook een bericht van de afgelopen weken: in Duitse asielzoekerscentra worden alleenstaande minderjarige vluchtelingen door Salafisten benaderd voor de heilige Jihad (Trouw).

Het is een nieuwe vorm van uitbuiting naast de al bekende seksuele en criminele exploitatie waar alleenstaande minderjarige asielzoekers kwetsbaar voor zijn. Tel uit je winst als het gaat om het ‘te zwaar belasten van onze samenleving’, een veelgehoord argument in het debat over de opvang van vluchtelingen. Maar juist deze belasting is te voorkomen. De periode in de asielzoekerscentra is cruciaal voor hoe een jongere zich later in Nederland gaat ontwikkelen. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek belandt het overgrote deel van asielzoekers met een status in de bijstand. Daarnaast weten we dat mensen zonder status meestal niet terugkeren naar hun herkomstland en jarenlang in de illegaliteit blijven hangen. Zonde.

Economische bijdrage De Britse econoom Philippe Legrain betoogde afgelopen juni met verve in Vrij Nederland dat migranten ook een positieve bijdrage aan de economie kunnen leveren. “Hun aanwezigheid zorgt voor nieuwe ideeën, innovatie en bedrijvigheid, die samen aan de basis liggen van economische groei”, meent hij. Dat geloven wij ook. Maar dan moeten jonge vluchtelingen wel de kans krijgen hun potentieel te ontwikkelen. Gezien het gemis van ouderlijk gezag en steun kunnen burgers en hun netwerken een groot verschil maken bij het realiseren van de toekomstplannen van deze kinderen. Vaak gaat het alleen maar om betrokkenheid, aandacht geven, meedenken, wegwijzen en vooral present zijn. De jongeren die wij hebben begeleid met toekomsttrainingen en die het redelijk tot goed doen in de Nederlandse maatschappij, hebben bijna allemaal een Nederlandse steunbron (in de vorm van één of twee betrokken volwassenen) op wie ze terug kunnen vallen.

Jonge vluchtelingen moeten zo snel mogelijk na aankomst in Nederland aan de slag met een realistisch toekomstplan gebaseerd op mogelijkheden in plaats van onmogelijkheden. De overheid moet stoppen met symptoombestrijding in de vorm van eenzijdige gerichtheid op meer beheersing en meer beveiliging tijdens de opvang in de asielzoekerscentra. In plaats daarvan moet ze mensen en middelen vrijmaken voor vrijetijdsbesteding en kleinschalige opvang, waarbij jongeren makkelijker in contact kunnen komen met betrokken Nederlanders. En bovendien moet er via training en educatie ingezet worden op het werken aan een toekomstperspectief voor deze jongeren, zodat hun talenten en potentieel worden aangesproken. Dat is niet alleen in hun belang, het is in ieders belang. 

Dit artikel is  geschreven door Liesbeth Devos, directeur Beyond Borders en Ossama Abu Amar, trainer Beyond Borders. Stichting Beyond Borders zet zich in voor een toekomstperspectief voor alleenstaande minderjarige asielzoekers.