Glastuinbouw toe aan een reset: verticale landbouw?

Tot voor kort was het probleem van de glastuinbouw een tekort aan arbeidsmigranten. Polen bijvoorbeeld werken liever in Duitsland, waar onder andere de woonomstandigheden minder slecht zijn. Dat arbeidstekort verbleekt inmiddels bij de huidige gasprijs. Steen en been klagen de tuinders daarover. Ach en wee, mensen, faillissementen dreigen en soms zelfs… ‘honger’ voor de Nederlandse burger. Maar zoals met alles in onze agro-industrie ligt de oorzaak van een eventueel probleem elders, namelijk in schaalvergroting en intensivering en dit alles geoptimaliseerd voor de export. Uit de glastuinbouw gaat tachtig procent naar het buitenland.

Alleen al daarom is de dreigende honger voor ons burgers een onzinnig argument, maar ook omdat er veel bloemen en sierplanten worden geteeld. Een heel klein deel daarvan is, zoals we weten, eetbaar.

Een ander probleem met de glastuinders is de mate waarin de overheid hen pleegt te pamperen. Ze krijgen jaar en dag grootverbruikerskorting op gas en een verlaagd tarief voor energiebelasting. Bovendien, wanneer een tuinder zijn energie-slurpende enkelglazen kas ‘verbetert’, krijgt hij subsidie. Eveneens wanneer hij zijn bedoening aan een iets ‘nettere’ buurman overdoet. Garagehouders en autoslopers beschikken niet over dit soort faciliteiten.

Waarom investeert de overheid in een bedrijfstak die energie vreet, voor schadelijke lichtvervuiling zorgt en via lekken van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen de biodiversiteit in de omgeving schaadt en de kwaliteit van ons drinkwater bedreigt?

Want over die kwaliteit luiden de waterschappen nog steeds heftig de alarmbel. In schril contrast met de manier waarop de glastuinbouwsector zich samen met het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de Wageningen University enthousiast afdroomt over toekomstige ecomodernistische hoogstandjes die alle problemen in een helaas nog niet exact te bepalen toekomst definitief zullen oplossen.

Aardwarmte in het Westland vanaf vier kilometer diep omhoog pompen? Voortaan ook aardbevingen in Den Haag?

Overigens, hoogstandjes die al bestaan, vinden de tuinders meestal te duur. Zoals transparante en semitransparante zonnepanelen in hun kasdekken. Met die zonne-energie zouden tuinders op termijn van het gas af kunnen. Maar zij vinden dat de overheid die panelen maar moet betalen.

En dan nog, ook een zuinig en duurzaam Westland blijft ogen als een dystopie, met de esthetische uitstraling van een Marskolonie uit de tekentafels van Elon Musk. Om nog te zwijgen van alle tuinbouwfilialen die elders in ons land de pan uit rijzen. Wie met de Thalys zuidwaarts van Schiphol de tunnel induikt en na een tijdje weer bovenkomt, waant zich in het Westland. Nee hoor, het is Zoetermeer, in het zogenaamde Groene Hart.

Wanneer iedereen het heeft over ingrijpende oplossingen voor de klimaatverandering, rijst de volgende vraag. Moeten overheid en landbouw niet eens nadenken of onze intensieve glastuinbouw in de huidige vorm nog iets is van deze tijd? Een reset nodig?

Er lijkt namelijk een duurzaam alternatief te bestaan, waarmee nu overal wordt geëxperimenteerd: verticale landbouw. Daarbij worden jaarrond gewassen in lagen boven elkaar geteeld in gebouwen, met ledlicht. Het land- en watergebruik daalt hierdoor enorm. Geen verontreiniging meer door pesticiden of schadelijke micro-organismen. Technisch wordt het bovendien mogelijk om gewassen meer voedingswaarde geven en de smaak en houdbaarheid te verbeteren. Verticale landbouw is ideaal voor de steden. Denk aan leegstaande kantoren en andere gebouwen die ongeschikt zijn voor transformatie tot woningen. Aan lege dozen op kwijnende industrieterreinen. Verticale landbouw kan uitstekend aansluiten bij de huidige trend dat supermarkten en andere retailers om meer duurzame landbouwproducten uit de naaste omgeving halen.

Heel anders dan het klassieke verdienmodel van de zeer vervuilende en energieverslindend glastuinbouw dat is gebaseerd op het exporteren van kastomaten en gerbera’s naar Polen en Dubai en daarmee nog eens een extra zware voetafdruk nalaat.

Eind jaren zestig was het Westland de locatie voor de tv-serie De glazen stad. In het Westland zouden nu de kassen kunnen plaatsmaken voor een nieuwe woonstad in een parklandschap. Met een paar landbouwflats om de inwoners van groente en fruit te voorzien.

O ja, eerst moet al dat gif nog uit de grond. Wij weten wie dat gaat betalen. Niet de vervuilers, maar de burgers. Volgens onze overheid moeten die immers tweemaal betalen voor de transitie. Direct voor die in hun eigen woning, indirect voor zaken als gifverwijdering, uitkopen van boeren en vissers, plus innovatiesubsidies voor bedrijven als Tata.