Het is maar goed dat de EU dit weekend nog zweeg over Catalonië

Het afgelopen weekend heeft de Europese Unie van de gebruikelijke tegenstanders een hoop verbale klop gekregen. Waar waren Verhofstadt en Van Balen nu, die een paar jaar terug nog zo in Kiev met zijn armpje stond te zwaaien. Hoezo zwijgt de anders zo welbespraakte ‘Timmerfrans’? Wat nu Juncker? Inderdaad, het zwijgen over Catalonië was algemeen, op een enkel lid van het Europees Parlement na dat zelf banden had met separatistische bewegingen in eigen land.

Het is maar goed dat de Europese Unie zich dit weekend stil hield want het is nooit slim je te mengen in een onduidelijke situatie.

De Madrileense regering van premier Rajoy had uit heel Spanje eenheden oproerpolitie gestuurd om het stemmen zelf zoveel mogelijk tegen te houden. Ze kregen daarbij steun van de Mossos d’esquadre, de Catalaanse streekpolitie maar niet van harte. De commandant Josep Lluís Trapero gaf zijn manschappen de opdracht om alleen bij lijfsgevaar van de wapenstok gebruik te maken. De andere politiemachten gingen er, blijkens de talloze videobeelden, stevig in. Zij probeerden stembureaus met grof geweld te sluiten en er vielen honderden gewonden. Schokkende scenes vonden plaats rond iconische plekken in Barcelona zoals het instituut Ramon Lull en het Colégio Balmes. Stelt u zich maar eens voor hoe u ‘s-avonds op de televisie ziet hoe de ME in Amsterdam l de deuren rammeit van het Rembrandthuis of van de Koninklijke Academie van Wetenschappen terwijl er burgers bloedend rondhollen. Een beetje dat effect.

‘s-Avonds klaagde de Guardia Civil over de geringe steun van de Mossos. Het streven om de verkiezingen te voorkomen was ondertussen grandioos mislukt want er waren uiteindelijk toch 2,1 miljoen stemmen uitgebracht en geteld. 91 procent van de kiezers zei “ja” tegen de onafhankelijkheid. Niettemin verscheen ‘s-avonds premier Rajoy op de televisie om te verklaren dat democratie en rechtsstaat hun robuust karakter hadden getoond en dat in Catalonië géén referendum had plaats gevonden.

Daar denkt Carles Puigdemont, president van de Govern, het Catalaanse deelstaatbestuur, heel anders over. Hij wil de uitslag voorleggen aan het parlement teneinde dit de onafhankelijkheid uit te laten roepen. Premier Rajoy van zijn kant heeft maandagmiddag om half vijf een gesprek met Pedro Sanchez, de leider van de PSOE, de sociaaldemocratische oppositiepartij. Ook die is tegen afscheiding van Catalonië.

Probleem: Catalonië telt 5,3 miljoen stemgerechtigden. Nog niet de helft daarvan heeft aan de verkiezingen meegedaan of mee kunnen doen. Ook als is de uitslag nog zo eenduidig – Noord-Koreaans eenduidig – je kunt op grond daarvan niet zonder meer de onafhankelijkheid uitroepen. Daarvoor is het mandaat te klein. Nog los van het feit dat de Spaanse regering met juridisch steek houdende argumenten kan volhouden dat het referendum illegaal was niet omdat zij zelf dat zegt maar omdat het Hooggerechtshof dit heeft vastgesteld.

De EU mag met Oliver Hardy terecht zeggen: “ Well, here’s another nice mess you’ve gotten me into !”

Het spierballengedrag, zowel van Rajoy als van Puigdemont leidt nergens toe. De manier waarop de Spaanse premier de Catalaanse kwestie heeft aangepakt, draaide uit op een public relations ramp. Overal ter wereld staat de Spaanse regering nu te boek als een tiranniek bewind dat vrije verkiezingen de nek probeert om te draaien. De Catalanen komen uit deze strijd naar voren als de schrandere David die dommekracht Goliath een steen tussen de ogen schiet en tegelijkertijd als martelaren voor de democratie. Maar Puigdemont kan dit krediet de komende dagen gemakkelijk verspelen door onberaden gedrag. Hij heeft niet het onweerlegbaar bewijs dat de meerderheid van de burgers achter hem staan.

Het ergste wat kan gebeuren is een Noord-Iers scenario, een burgeroorlog van lage intensiteit waarbij een belangrijk deel van de bevolking de legitimiteit van de machthebbers niet erkent.

De Europese Unie heeft inderdaad de taak om zulke ontwikkelingen te voorkomen. Daarvoor is een rustig en voorzichtig optreden noodzakelijk. Zowel Rajoy als Puigdemont zijn ijverig bezig alle schepen achter zich te verbranden. Dat moet stoppen. Ze moeten rond de tafel of misschien moeten er juist anderen rond de tafel terwijl deze twee kemphanen afstand nemen En wie nu met Van Balen en Verhofstadt in Kiev aan komt zetten: dat waren twee parlementariërs van de Europese liberale fractie, die geheel voor eigen rekening zich door een menigte in vervoering lieten brengen. Zij spraken niet namens de EU.

Dit kan niet met een paar uitspraken of machtswoorden worden opgelost. Dat kan trouwens ook niet. Zo zit de EU niet in elkaar. Dat is een samenwerkingsverband van onafhankelijke staten met beperkte bevoegdheden, wat de Baudets op dit werelddeel ook mogen beweren. En het zou ook niet verstandig zijn.

Het duurt op zijn best maanden om deze fine mess te ontvlechten en om ervoor te zorgen dat de Catalanen werkelijk kunnen laten horen hoe zij over de situatie denken. Allemaal. Daarvoor zijn goede diensten nodig, geen spierballentaal. Het uiten van spierballentaal kan gevoeglijk aan Rajoy en Puigdemont worden overgelaten. Waar nu behoefte aan bestaat, is een injectie aan professionele diplomatie en onderhandelingskunst.

Op maandagochtend verklaarden Noella Vera en Pablo Echenique, respectievelijk woordvoerder en secretaris van de uit de crisis voortgekomen basisbeweging Podemos, dat het referendum een legitieme mobilisatie van het Catalaanse volk was om voor zijn zelfbeschikkingsrecht op te komen. Een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring wijst Podemos echter op dit moment af. De partij komt op voor het zelfbeschikkingsrecht en de plurinacionalidad. Ze riep de sociaaldemocraten van Sanchez op om samen met Podemos een motie van wantrouwen tegen Rajoy in te dienen want met deze man is geen goed garen te spinnen. Allereerst zou de huidige confrontatie moeten worden gestopt. Doel: een oplossing die voortkomt uit dialoog en leidt tot een legale en daadwerkelijke raadpleging van de burgers in Catalonië. Gemakkelijker gezegd dan gedaan maar het is de enige weg die niet doodloopt.

CC-foto:  Ramon de cal Benido