Het coronavirus biedt kansen om opvattingen over de economie te veranderen

De scholen gaan dicht. Het gehamster in de supermarkten neemt gretige vormen aan. Het kabinet laat het land nog even in spanning. Het bedrijfsleven wordt fors getroffen en daarmee gezinnen die hun banen dreigen te verliezen. Arbeidstijdverkorting voor bedrijven en alle zeilen die worden bijgezet om de KLM overeind te houden. De opmars van het coronavirus heeft geleid tot een ravage in de economie. Wat kan een periode van sociale onthouding en een maatschappij die even lijkt stil te staan met ons doen?

Het thuisblijven in quarantaine kan er in ieder geval voor zorgen dat we in een wereld waar alles draait om tempo even tot bezinning komen. De medische specialisten zorgen voor orde in de volksgezondheid. Het kabinet buigt zich over het advies van de experts. En de economen? Dit is hét moment voor hen om een mondiaal keerpunt binnen de economische wetenschappen te bepleiten. Een verzoek tot pluralisme binnen de gedoceerde economische theorieën.

De pandemie is een uitdaging voor de maatschappij waarbij we de economische wetenschappen nodig hebben. Tegelijkertijd is dit virus duidend voor het belang van pluralisme binnen die wetenschapsdiscipline. De crisis van 2008 hebben economen niet kunnen verklaren, omdat modellen de aanname aanhielden dat er geen crisis te verwachten was. Er is dus sprake van een kloof tussen de gedoceerde modellen en de werkelijkheid in de praktijk. Daarom zou de economische wetenschap moeten stilstaan bij het belang van pluralisme binnen hun wetenschapsgebied. Een pandemie als het coronavirus is precies een voorbeeld van een maatschappelijk probleem waar we onze economiestudenten op voorbereiden.

Neem nou ‘ Rethinking Economics ’, een netwerk van studenten, academici en denkers die streven naar een wereldwijde diversiteit in economisch denken. Omdat zij beweren dat de economische stof die gedoceerd wordt steeds meer losraakt van de praktijk. De praktijk is dynamisch en voldoet vaak niet aan het beeld van een opgezet economisch model. Bovendien zorgt een heersende doctrine – zoals het neoliberalisme – dat er geen verscheidenheid is in opvattingen en uitgangspunten.

Hoogleraar pluralistische ontwikkelingseconomie Irene van Staveren zei er het volgende over: “In de economische wetenschap is een dominantie van één theorie en daarvan afgeleide varianten in de mainstream. Dat is nogal ironisch gezien het feit dat juist die mainstream vaak pleit voor een vrije markt en volledige concurrentie.”

Vanuit een wetenschappelijke methodologische benadering is het vanzelfsprekend dat economen zich niet kunnen beroepen op falsifieerbare experimenten zoals natuurkundigen of medici. Anders dan de natuurlijke wetenschappen is de economie onderhevig aan een veranderlijke maatschappij en behoort eerder tot een sociale wetenschap. Een empirisch aantoonbaar bewijs van één situatie kan niet noodzakelijkerwijze worden toegepast tot een andere. Dit leidt ertoe dat economische theorieën niet empirisch robuust zijn om complete dominantie toe te eigenen. Als de economische wetenschappen niet als empirisch beschouwd kunnen worden, maar onderhevig zijn aan maatschappelijke veranderingen, dan zou de theorie waarde moeten hechten aan meer perspectieven binnen dit wetenschapsveld.

Wanneer maatschappelijke problemen zich voordoen in de praktijk kun je vanuit een scala aan economische theorieën de oorzaken en de gevolgen beter onderzoeken en tegemoetkomen. Als de economie onderhevig is aan veranderingen in de maatschappij is het dan niet zo dat de waarheid over de economie wordt geleid door de markt, in plaats van de theorie vanuit de wetenschap? Het toe-eigenen van een theorie als enig mogelijk uitgangspunt om de markteconomie te begrijpen, veronderstelt een waarheid over de markt.

Het coronavirus is een duidend maatschappelijke uitdaging die opmerkelijk afwijkt van de alledaagse dynamiek binnen de economie. Een crisis als deze vraagt om een scala aan oplossingen en theorieën waaruit we kunnen kiezen en van daaruit handelen.