Het gemor in de VVD over Rutte neemt toe

Het komt een beetje als mosterd na de maaltijd, maar het VVD-bestuur vindt – in elk geval formeel – dat op 17 maart de verkeerde kandidaten naar de Tweede Kamer zijn gestuurd. Het bestuur omarmde gisteren tijdens een digitaal partijberaad een motie die opriep om in de toekomst vooral te selecteren op ‘kritisch vermogen’. Op dit moment bestaat de liberale fractie overwegend uit politici die vanwege hun ‘Haagse achtergrond’ verkiesbaar zijn gesteld, vinden de indieners van de motie. Met andere woorden: er zitten te veel jaknikkers in, die slaafs achter partijleider Mark Rutte aanrennen, zo interpreteer ik de ietwat wollige tekst.

Uiteraard sprak partijvoorzitter Christianne van der Wal bezwerende woorden nadat ze de motie had overgenomen. Ze noemde de huidige Kamerfractie ‘een mooie mix’, waarbij ze tussen de regels door toegaf dat het VVD-smaldeel in de Kamer wel erg veel leden telt die eerder fractiemedewerker, politiek assistent of departementaal ambtenaar zijn geweest. En verder is ze ervoor dat de fractie bestaat uit Kamerleden die ‘lef tonen’. De volgende verkiezingen zijn toch pas over vier jaar, zal ze gedacht hebben. Wie dan leeft, dan zorgt.

Toch is er voor Rutte reden zich ongerust te maken. De oproep om meer kritische Kamerleden te selecteren kwam niet helemaal uit de lucht vallen. Steeds meer liberale kopstukken beginnen zich te ergeren over de gang van zaken binnen hun partij. Alles daar draait om Rutte. Als hij ‘onder de tram komt’ is het afgelopen met de VVD, zei oud-Kamerlid Ton Elias zaterdag in de Volkskrant. En dat is bepaald niet overdreven. Niemand, maar dan ook werkelijk niemand zou op dit moment in staat zijn Rutte op te volgen. Eerder golden Edith Schippers, Halbe Zijlstra en Klaas Dijkhoff nog als mogelijke gegadigden, maar zij hebben allemaal afgehaakt. Zijlstra moest vertrekken nadat hij als minister van Buitenlandse Zaken op leugens over een verblijf in Poetins datsja was betrapt. Maar van Schippers en Dijkhoff kun je vermoeden dat ze de politiek vaarwel hebben gezegd omdat ze geen zin hadden om eeuwig op het afscheid van Rutte te blijven wachten.

Mocht de VVD bij de volgende verkiezingen kandidaten selecteren die Rutte niet per definitie goedgezind zijn, dan kan de positie van de tot dusver onbetwiste nummer 1 niettemin in het geding komen. En dat moment zou wel eens ver voor 2025 kunnen vallen. Misschien zelfs voordat Rutte IV geïnstalleerd kan worden. Want de kabinetsformatie gaat – alle mooie praatjes van informateur Mariëtte Hamer ten spijt – wel erg langzaam. En dat komt niet alleen doordat PvdA en GroenLinks zoveel tijd nodig hebben om Rutte als premier te accepteren. Binnen de VVD (trouwens ook het CDA) begint steeds meer verzet te ontstaan tegen de gedachte om met deze linkse partijen te gaan regeren. Niet links heeft de verkiezingen gewonnen maar rechts, vinden deze opposanten. Een stelling waar weinig op af te dingen valt.

Rutte neemt in deze discussie wijselijk nog geen standpunt in. Maar dat kan hij niet blijven volhouden. Ooit zal hij een keuze moeten maken. En als er niks anders op zit zal hij waarschijnlijk akkoord gaan met PvdA en GroenLinks als coalitiepartner, want Rutte IV moet er in zijn ogen hoe dan ook komen. Maar intussen zal er hoe langer hoe meer over hem gemord worden in de VVD. Het is dat ze geen alternatief voor hem hebben, want anders…