Het icoon van de zorgeloze lach

Iedereen weet het ondertussen: Robin Williams is dood. En omdat hij het icoon van de zorgeloze lach was, heeft iedereen er ook een mening over. Sinds zijn overlijden gaat 1 op de 10 tweets die op mijn twitteraccount langskomen over de plotseling populairste acteur van de Verenigde Staten (en dat terwijl de films waarin hij de laatste jaren speelde niet tot de allerpopulairste behoorden).

Leuk zijn de berichten waarin mensen favoriete scènes uit zijn films geplaatst hebben of die van kranten die een top-10 gemaakt hebben van leukste fragmenten. Maar ik word moe van alle mensen die iets diepers op willen merken over de dood van de acteur.

De meest voorkomende reflex is dat mensen iets schrijven over de tragische clown (ik zal maar met Ben Cramer zeggen Hij was maar een clown, maar diep in zijn hart…). Het idee daarachter is dat humor uitsluitend ontstaat omdat we onze pijn proberen te bestrijden en dat de mensen die ons het meest aan het lachen maken dus eigenlijk de meeste pijn in hun ziel meedragen.

Er is onvoldoende onderzoek gedaan naar de relatie tussen humor en pijn, maar het is natuurlijk leuk om daar over te fantaseren, maar het zijn en blijven vooroordelen. Net zo goed als alle andere eigenschappen die ten onrechte aan mensen met een joodse achtergrond worden toegeschreven is ook het idee van het bestaan van jodenhumor onzinnig. Ze hebben zoveel meegemaakt en daarom hebben ze zoveel humor als antigif tegen wat hen overkomen is.

De tweede reactie die voortdurend langskomt is dat de zelfmoord van Robin Williams bewijst dat we onvoldoende doen om mensen met depressies te behandelen. Ten eerste is het leven niet altijd zo dat we de hele dag lopen te lachen en zullen we zorgvuldig moeten definiëren welke mensen die depressief zijn moeten gaan behandelen en welke niet, maar het illustreert de maatschappelijke onverschilligheid waar we mee te maken hebben. Droevige mensen moeten maar snel behandeld worden, dan hebben we niet zo veel last van ze.

Maar als je mensen met depressie kent, waarom ga je er dan niet gewoon af en toe langs en maak je niet af en toe een wandeling met ze. Daar hebben ze meer aan dan aan die publieke verontwaardiging waarin je meer behandeling voor ze opeist. Wie weet zouden ze dan nog in leven zijn.

Met de derde soort reactie heb ik de meeste affiniteit. We leven in een tijd waar de plicht om gelukkig te worden zo ongeveer de globale religie is. Ben je niet gelukkig dan heb je gefaald in je leven. Je kunt geluk kopen door de juiste producten aan te schaffen, de juiste sporten te beoefenen, de films die je ziet goed te kiezen. Maar is die nadruk op geluk niet wat overdreven? Zorgt die zoektocht naar geluk niet automatisch tot heel veel mensen met een depressie? Is geluk niet wat je af en toe overkomt als je gewoon je leven leidt? En… daar gaat het om bij die derde reactie: levert als die nadruk op geluk niet op den duur overbehandeling op van de afwezigheid ervan: alcohol, cocaïne? En gaan we uiteindelijk aan de verslaving aan de behandeling kapot?

Heeft voor velen Robin Williams misschien een belangrijke rol gespeeld in hun zoektocht naar geluk, de lach, in de cultuur ‘als je maar gelukkig bent’? Ik weet het niet, maar ik denk met plezier terug aan de clip van Bobby McFerrin’s liedje uit 1988 ‘Don’t worry, be happy’ waarin Robin Williams ook iets geks doet.

 

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Ivan schrijft voor Joop elke dag een Gezond Weetje van de Dag:  klik hier voor een overzicht