Het Volt-congres: een vriendenclub van consultants braakt vooral managementtaal uit

Vanwege de corona-pandemie congresseert Volt online. De partij werkt deze zaterdag een programma van maar liefst zeven uur af. Een jaar thuiswerken heeft bij de Europese partij nog niet tot het inzicht geleid dat online vergaderingen een maximale tijdsduur hebben. Deze observatie is illustratief voor Volt: men is er intern van overtuigd dat men alles heel slim aanpakt, maar dat is een uiterst twijfelachtige aanname.

We leren dit congres al meteen hoe Volt zichzelf graag ziet: als grassroots beweging. Deze term valt meerdere keren en moet laten zien dat de ideeën van zowel leden als anderen er ontzettend toe doen. Volt staat zó open voor alles en iedereen dat de leden zelfs mogen bijdragen aan het inmiddels geschreven jaarverslag. Ze kunnen hun bijdragen mailen en die komen dan in de bijlage. Een veeg teken hoe de machtsverhoudingen liggen. Zo horen we ook steeds dat Volt burgerfora wil: dit zou een goede manier zijn om met burgers in gesprek te gaan. Wat Volt met die input wil doen blijft vaag.

Een onontwarbare kluwen Auke Boomsma is penningmeester en vertelt ons over de groei die Volt in Nederland heeft doorgemaakt. Dit is een terugkerende riedel: drie Kamerzetels, 11.000 leden, een nieuw partijkantoor, de start van een wetenschappelijk instituut, een stichting voor buitenlandse activiteiten en het aannemen van personeel. De partijbestuurders vertellen dat ze alles in goede banen proberen te leiden. Daarom worden de interne regels aangepast. De rationaliteit daarachter wordt niet uitgelegd. De leden konden de wijzigingen vooraf doornemen, horen we scheidend co-voorzitter Jason Halbgewachs zeggen.

Of de koers en werkwijze echt duidelijk zijn, laat zich enigszins raden. Jason meldt dat ‘er is geleerd’ en dat de regels daarom wijzigen. Voor lokale teams worden de regels nu veranderd omdat er raadsverkiezingen aankomen. Andere wijzigingen zijn uitgesteld want die waren nu nog niet nodig. Zo wordt deze bureaucratische exercitie voor leken een onontwarbare kluwen, zeker nu leden een motie wilden indienen om de organisatie te vereenvoudigen. Het bestuur heeft die motie overgenomen. Niemand refereert er op het congres aan, laat staan dat helder is hoe dit gerealiseerd wordt als de regels zo vaak wijzigen.

Volt is graag principieel en met die blik zie je conflicten van verre aankomen. Zo begint Auke over de Spinoza Circle, een club van vermogende sympathisanten die gul doneren in ruil voor politiek-inhoudelijke lezingen. In 2020 haalde de kring bijna 89.000 euro op. Dit jaar zijn de inkomsten begroot op 275.000 euro. De donateurs kunnen in de praktijk vaak anoniem blijven , want als je jaarlijks minder dan 3.000 euro doneert komt je naam niet op de website te staan. Volt suggereert dat een donatie van 5.000 euro over een paar jaar kan worden uitgesmeerd. Dit alles bij een partij die transparantie predikt.

Enthousiasme aanmoedigen We horen dat ‘pariteit van kieslijsten’ in de regels komt te staan: kandidatenlijsten moeten net als besturen voor de helft uit niet-mannen bestaan, zoals co-voorzitter Jason het noemt. Het is een intrigerende regel omdat Volt slechts 27% vrouwelijke leden heeft. Wat dit zegt over de opties van mannelijke leden om een functie te krijgen laat zich enigszins raden, net als over mogelijke conflicten, met name in gevallen waarin er na lang zoeken onvoldoende gekwalificeerde vrouwen zijn. Voorlopig is dit echter een probleem van de lokale teams die kandidaten moeten vinden, niet van het landelijk bestuur.

Dezelfde soort centralisering blijkt ook uit een discussie of leden lid mogen zijn van een andere partij. Het bestuur maakt zich er zorgen over, wellicht omdat een Statenlid onlangs probeerde lid te worden. Het bestuur wil hier de regie houden met nogal rekkelijke criteria: de tweede partij moet verenigbaar zijn met Volt. Uit alles blijkt dat het bestuur dubbellidmaatschap wil verbieden, maar dat niet durft te zeggen. Zo ontstaat het voorstel dat bestaande zetelhouders van andere partijen wel lid mogen worden, maar als ze op de Volt-kieslijst willen eerst moeten afsplitsen en eventueel partijloos hun periode moeten afmaken.

Langzaam valt nog een ander kenmerk van Volt op. De partij is niet alleen hiërarchisch maar kenmerkt zich ook door managementspeak van consultants. Als je goed luistert hoor je continu managementtaal, alsof die manier van werken één op één te vertalen zou zijn naar de politiek.

Meenemen in het proces Kandidatencommissielid Luit Italianer ‘gaat ons meenemen’ in het proces om kandidaten te selecteren. Hij produceert vier slides waarin hij ‘het proces heeft uitgetekend’ voor wat hij de ‘kandidaten journey’ noemt, een verbastering van de ‘ customer journey’ die in marketingland al een tijdje rondgaat. Het gaat over ‘tijdlijnen’, ‘een rijdende trein’, ‘een interne marketingcampagne’ en ‘dagen dat je je commit’. Het klinkt alsof het proces helemaal op orde is en dat is ook zo: de metafoor van de rijdende trein laat zien dat er één machinist is – het bestuur – en dat leden de rijrichting niet echt kunnen wijzigen.

Ledeninspraak leidt vooral af van deze afgemeten managementaanpak. Een lid lijkt dit feilloos door te hebben en vraagt of kandidaten die door de kandidatencommissie van een negatief advies worden voorzien toch aan de leden worden voorgesteld. Alleen de leden bepalen immers of iemand echt een functie krijgt. Daar staat Luit dan met zijn managementbabbel: ‘een mooie vraag’, ‘er zijn procedures’, ‘dat is aan het bestuur’, ‘we zijn een groeiende beweging’, ‘het systeem is nog niet waterdicht’, ‘we maken de processen beter’ en verder kan hij er geen antwoord op geven. U kunt het antwoord dus wel raden.

We maken kennis met Sacha Muller. Ze wil co-voorzitter worden en is dat ad interim al. Ze praat over ‘een route tot 2030’ en heeft schema’s gemaakt hoe Volt het beste luistert en ‘systematisch vernieuwende oplossingsrichtingen’ aandraagt. Oplossingen moeten wat Sacha betreft een wetenschappelijke en maatschappelijke basis hebben. Volt is ‘een bottom-up grassroots beweging die radicaal positief is’, werkt aan ‘een samenspel’, ‘clustert kennis in expertgroepen’, werkt aan ‘een schaalbare organisatie’ en ‘staat op innovatieve wijze in contact met de samenleving’.

Een klein netwerk Vroeger gingen partijcongressen over politieke inhoud, bij Volt gaan ze over hoe de organisatie gemanaged moet worden. Sacha blijkt strategisch adviseur van startups en is leiderschapscoach. Ze houdt erg van luisteren maar praat meerdere keren door de man heen die haar vragen probeert te stellen. Dan komt co-voorzitter Peter Paul de Leeuw aangewandeld, die meldt dat hij bij Accenture heeft gewerkt en een MBA bij de mega-dure business school Insead heeft gedaan. Nu heeft hij een softwarebedrijf. Het partijbestuur is het streven om Volt diverser, minder hoog opgeleid en minder Randstedelijk te maken eventjes vergeten.

Dan valt opeens op hoe incestueus deze organisatie is. Peter Paul was er al vanaf het begin bij, Sacha is al jaren actief lid en Auke ook. Rianne Elsinga wil in de kandidatencommissie en was al ‘scale up lead’. Hester IJgosse wil ook in die commissie en werkte bij Volt als coördinator. Bij deze partij mogen nieuwe leden de eerste drie maanden niet meestemmen en aangezien het aanmeldingsproces tergend langzaam verloopt is zeker dat velen niets over deze benoemingen te zeggen hebben. Sacha meldt nog even hoe groot de rol van het bestuur de komende tijd zal zijn. Daar heeft het inderdaad alle schijn van.

Co-voorzitter Peter Paul houdt van onrealistische ambities, vertelt hij. Dat is ook de manier waarop Volt succesvol is geworden. Je moet gewoon de stoute schoenen aantrekken. Daarom wil hij met Volt een meerderheid in het Europees Parlement. Dat doel is electoraal onmogelijk en dus politiek inhoudelijk irrelevant. Iedereen die iets van Europese politiek weet zou zich direct afvragen waarom Peter Paul co-voorzitter wordt: hij bezit geen enkele relevante kwalificatie anders dat hij al in het netwerk zat en het hem ‘om de inhoud van de job’ gaat. Hij wordt gewoon benoemd.

Zouden de nieuwbakken leden zonder stemrecht zich al zitten te verbijten?