Het zelfbeeld van Heleen van Royen

Heleen van Royen ziet haar selfies-verzameling als creatief. De meeste mensen zien eerder exhibitionisme als onderliggende eigenschap. Hoe kan zo’n verschil ontstaan?

Afgelopen week was Heleen van Royen bij De Wereld Draait Door om haar nudies-verzameling toe te lichten. Aan het eind van het gesprek waagde Matthijs van Nieuwkerk eens een wat kritischer vraag: Ben je een exhibitionist? Nee, “ik zie mezelf meer als een creatief. En ik deel heel graag.”

Precies hetzelfde gedrag wordt door de persoon zelf vaak heel anders bekeken dan door anderen. Daarin is Heleen van Royen helemaal niet anders dan wij allemaal. Ik zie mezelf als assertief, anderen zullen dat vast weleens ervaren als bitchy. Een student die steeds voor tentamens zakt wordt gezien als niet snugger genoeg, maar die student zelf kan vele andere redenen bedenken waarom het niet lukt. 

Kijk je naar jezelf, dan ben je geneigd te denken dat jij toch zeker het beste weet wat er achter jouw gedrag zit: jij kent de situatie en je eigen drijfveren het best. Jij kunt via introspectie naar binnen kijken en daar informatie vinden die anderen niet hebben. Heleen van Royen voelt haar behoefte om mooie dingen te maken en haar foto’s te delen, wij zien alleen haar blote zelfje. 

En daar zit nu precies de valkuil. Volgens de zogenoemde introspectie-illusie dénken we dat we bij onszelf naar binnen kunnen kijken, maar feitelijk kunnen we dat helemaal niet. Onbewust verstoren we informatie om er zelf een beetje gunstig uit te springen en ons zelfbeeld te beschermen. We kijken door een roze bril, we filteren informatie weg die onwelgevallig is, we verdraaien wat, verleggen wat accenten, kijken selectief – dit alles zodat er een beeld van onszelf uit komt waar we goed mee kunnen leven en mee voor de dag durven komen. Onze innerlijke onbewuste spin doctor is zo vindingrijk en ijverig, dat onderzoekers zelfs spreken van het totalitaire ego : het werkt als een totalitair systeem, waarin alle onwelkome informatie wordt weggecensureerd en mooie fabeltjes worden gecreëerd.

Als je bij jezelf naar binnen kijkt zie je geen enkel spoor van deze verfraaiingen. Je kunt dus in alle eerlijkheid zeggen dat jij jezelf ziet zoals je echt bent. Dat vinden we dan ook allemaal: we hebben een giga-blinde vlek voor onze eigen vertekeningen. Bij anderen zien we die juist heel goed. We voelen intuïtief aan wanneer mensen zichzelf voor de gek houden.

In dit opzicht is Heleen van Royen net als wij allemaal. Het enige wat anders is, is dat zij de behoefte heeft haar blote zelf te exposeren en in staat is om het te doen ook. Iemand met dezelfde behoefte die lelijker is en minder beroemd zou misschien wel opgepakt worden wegens aanstootgevendheid. Maar bij DWDD leken de heren, zoals Erben Wennemars en de directeur van het Letterkundig Museum, deze foto’s toch echt wel heel interessant te vinden. Wie weet is dat weer hún spin doctor, die geiligheid in sociaal wenselijke, culturele banen heeft geleid. 

Als ik naar Heleen van Royen kijk, als psycholoog, dan zie ik iemand met veel behoefte aan bevestiging die dat vooral zoekt via haar seksuele aantrekkingskracht. Onbewust wordt zij gedreven door dat verlangen, vermoed ik. Zelf ervaart zij dat als een verlangen om creatief te zijn en te delen. Kijk je naar de essentie, dan is dit helemaal niks bijzonders. We hebben allemaal die behoefte aan bevestiging; behoefte om bijzonder te zijn, gewaardeerd te worden, het gevoel te hebben dat we ertoe doen. Dat verlangen manifesteert zich op tal van onsympathieke manieren: machtswellust, carrièredrang, betweterij, behaagziek gedrag, meeloperij, slijmen, snoeven, om er maar een paar te noemen. We doen het allemaal op onze eigen manier, en we hebben er allemaal onze eigen verzinsels bij, om het nobeler te maken dan het is.

Waar het om gaat is: je bent niet wat je denkt dat je bent. Je bent niet wat je bedoelt, wilt, voelt – althans niet wat je daarvan bewust ervaart. Je bent wat je doet , en anderen zien dat meestal beter dan jijzelf. 

Het laatste boek van Roos Vonk is Je Bent Wat Je Doet

Volg Roos ook op Twitter, Facebook