Hoe het virus ons leven voorgoed verandert

De eerste persconferentie van de nieuwe minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers was qua stijl anders dan de conferences van zijn voorganger. Grafieken in plaats van uitwijdingen, geen improvisatie, geen gevatte opmerkingen, geen slip of the tongue. Dat was wel eens prettig, iemand die zijn boodschap beperkt en eraan vasthoudt. Dat hij af en toe naar Rutte keek om te zien of hij wel de goede kant uit sprak, is een kwestie van wennen.

De inhoudelijke breuk was nog veel groter. Hugo de Jonge hield ons twee jaar lang voor dat er licht was aan het einde van de tunnel, die terugvoerde naar de wereld van voor de pandemie. Die tunnel bleek steeds langer dan gedacht. Als je al niet moe werd van het virus of de maatregelen dan toch wel van het ongefundeerde optimisme van De Jonge. Kuipers had een heel andere boodschap: de tunnel is ons nieuwe onderkomen.

“Corona gaat niet meer weg. We moeten leren leven met het virus”, was een van de eerste dingen die Kuipers zei. Dat was compleet nieuw. Maar wat bedoelde hij ermee? Als zogeheten critici het hebben over leren leven met het virus bedoelen ze meestal ‘leren doodgaan met het virus’. Sommige mensen ontlenen een gevoel van stoerheid aan het minachten van de dood. Al hebben ze het dan meestal over de dood van anderen.

Nee, van simpelweg dood laten gaan als nieuwe benadering is geen sprake verzekerde Kuipers nog in antwoord op een vraag van een journalist. Medische hulp moet altijd voor iedereen beschikbaar blijven. Hij doelde op afspraken die gemaakt moesten worden met alle sectoren. Wat daarbij voortaan wel geaccepteerd moet gaan worden is dat mensen ziek worden. Dat ze naar de huisarts moeten. Of nog meer zorg nodig hebben.

Dat doet denken aan “een beheerste verspreiding, onder groepen die het minste risico lopen”, de woorden waarmee Rutte in zijn tv-toespraak van 16 maart 2020 een storm van protest oogstte. Dus het beleid is nieuw maar tegelijkertijd hetzelfde als altijd. De bekende werkwijze van Rutte.

Net voor Kerst werden er naar De Telegraaf plannen gelekt hoe dat ‘leven met het virus’ er uit gaat zien. Misschien dat het door de dempende werking van feestdagen kwam maar er is gek genoeg nauwelijks rumoer over ontstaan. De plannen zijn ingrijpend. Grote bijeenkomsten zullen alleen nog in de zomermaanden gehouden kunnen worden. De feestdagen moet verhuizen naar juli. Carnaval idem. In de winter mondkapjes in binnenruimtes. Geen handen schudden. Niet alleen volgende winter maar volgende jaren. Want het virus “gaat nooit meer weg”. In andere situaties zou dit “een aanval op onze manier van leven” genoemd worden. Nu passeerde het scenario vrijwel geruisloos, alsof het slechts een wegomlegging is. Misschien omdat het nog maar plannen zijn. Misschien omdat we niet doorhebben wat het gaat betekenen.

Een tijd terug stond ik te wachten op het plein voor het Centraal Station in Rotterdam en ineens viel me iets op. Die hele omgeving is afgezet met stevige paaltjes. Je kunt er tussendoor lopen of fietsen maar ze vormen onmiskenbaar een duidelijke grens. Je ziet ook dat ze er eigenlijk niet horen. Het zijn anti-terreurpaaltjes die moeten voorkomen dat een terrorist met een vrachtauto op de mensenmassa inrijdt, zoals een paar keer is gebeurd in andere landen. Ik geloof niet dat er veel voorbijgangers zijn die de paaltjes in dat besef passeren. Ze zijn onderdeel van het leven geworden.

Dat geldt niet alleen voor de paaltjes. De strenge controles bij de luchthavens. Het laten scannen van je lichaam. Een verbod op vloeistoffen en nagelschaartjes. Altijd een id-bewijs bij je dragen. Ingewikkelde procedures als je een bankrekening opent. Gefouilleerd worden bij concertbezoek. Geen rugzakjes op festivals. De “manier van leven” is doorgegaan, maar wel anders. Allemaal in het kader van leren leven met terrorisme. Begrijpelijk en verstandig.

De vraag is alleen: wie durft die paaltjes ooit weer weg te halen?