Hoe is het eigenlijk met Bosnië, 20 jaar later?

Het is bijna twintig jaar geleden dat de Dayton Akkoorden een einde maakten aan het bloedvergieten in Bosnië Herzegovina. Op 21 november 1995 sloten de presidenten van Servië (Milošević), Bosnië (Izetbegović) en Kroatië (Tuđman) een akkoord. Het was het begin van de vrede die tot op vandaag standhoudt.

In het akkoord werd onder meer afgesproken dat het Balkanland zou worden opgedeeld in twee entiteiten: De Federatie van Bosnië Herzegovina en de Servisch Republiek (Republika Srpska). In de federatie wonen vooral Bosniakken (moslims) en Kroaten (katholieken). Srpska wordt vooral bevolkt door Serven (orthodoxe christenen). Ook kreeg het land drie presidenten, een Bosniak, een Bosnische Kroaat en een Bosnische Serviër.

In 1995 zorgden de afspraken voor vrede. Vandaag de dag blijkt Dayton een monster te zijn, dat er al twintig jaar voor zorgt dat Bosnië niet vooruit kan. De akkoorden blijken voor politici een geweldige reden te zijn om elke vooruitgang en samenwerking te saboteren. Bosnië wordt nog steeds geregeerd vanuit de loopgraven.

De politieke uitzichtloosheid heeft de afgelopen jaren steeds meer invloed op de Bosnische bevolking. Toen ik in 1999 voor het eerst in Sarajevo was, werd ik geraakt door het optimisme, de trots. Mannen en vrouwen flaneerden op de puinhopen. De stad was beschadigd, maar niet gedood. Het leven werd gevierd. Nu is er vooral trauma, depressie en apathie. Alleen de bomen en planten die de zolders van kapotgeschoten huizen hebben overgenomen, zorgen hier en daar nog voor groene uitbundigheid.

Even leek vorig jaar een nieuw hoofdstuk te beginnen. Protesten in het hele land vormden een uitbarsting van boosheid en hoop op een nieuwe koers. Apathie leek niet langer de norm. Vol verwachting noemden we het een Bosnische lente. Maar de zomer kwam niet. De Bosniërs bleken opnieuw te verdeeld om een gezamenlijk vuist te kunnen maken. 

De Bosniërs bleken ook teveel verweven met een corrupt systeem waarin bijna elke familie profiteert van de ‘voordelen’ van het systeem: een schamel loon dat in ieder geval een beetje zekerheid geeft. Je inkomen op het spel zetten, als dat al weinig is, was misschien teveel gevraagd. Mensen verdienen in Bosnië gemiddeld zo’n 400 euro per maand. Vaak moet je lid zijn van een bepaalde politieke partij om voor een baan in aanmerking te komen. Of betalen. Met geleend geld.

Wat nu? Ik weet het niet. En dat is moeilijk te accepteren voor iemand die al jaren geleden zijn hart verloor aan dit prachtige, ingewikkelde, schizofrene, maar o zo verleidelijke land. En als ik het om me heen vraag weten mensen het ook niet. Toch maar het land opdelen en de Republika Srspka de onafhankelijkheid gunnen? Dan blijkt genocide alsnog lonend, zeggen Bosniakken. De twee entiteiten opheffen en het echt samen proberen? Dan worden we opnieuw overschaduwd door de moslims, zeggen de Serven.

“Bosnië Herzegovina kan alleen bestaan bij de gratie van de impasse”, zei Hasan Nuhanovic gisteravond op een terras in Srebrenica. Nuhanovic was de tolk van Dutchbat en strijdt al jaren voor erkenning voor de slachtoffers. Ook hij ziet geen oplossing. “Op deze manier houden Bosniakken, Serven en Kroaten elkaar in balans. Maar samenwerken? Ik zie het niet gebeuren.”

Ik ben opnieuw in Srebrenica omdat ik deze zomer, twintig jaar na Dayton, wil onderzoeken hoe het land ervoor staat. Dit stadje is het begin van een reis door het land om met mensen te spreken over de huidige staat van het land. En over de toekomst, als ze die zien. Dat kost tijd, en dus ook geld. Ik wil geen makkelijke antwoorden, maar de tijd kunnen nemen om met hen op te trekken, werkelijk door te dringen tot het hart van Bosnië. Om te zien of het nog klopt.

Daarom ben ik sinds deze week op pad. En ben ik een crowdfund campagne gestart om een deel van het project te financieren. Het Postcodeloterij Fonds voor Journalisten betaalt de reis- en verblijfskosten. Maar er is meer nodig om in november een boek en een korte documentaire te kunnen presenteren dat een reëel beeld schetst van dit land in de achtertuin van Europa.

Daarom wil ik je vragen een klein deel van je vakantiegeld niet te besteden aan cocktails en zonnebrand, maar mij te helpen dit project tot een goed einde te brengen. J e vindt de tegenprestaties op de projectpagina op voordekunst.

Alvast heel veel dank voor je steun!