Hoelang verwarren we liberalisme nog met kapitalisme?

In Nederland verdient Ahold-topman Dick Boer bijna driehonderd keer meer dan Soufian Afkir die bij Albert Heijn vakken vult. Het filmpje waarin dit glashelder naar voren komt, is inmiddels door honderdduizenden mensen bekeken. IJzersterk vind ik deze actie van Young & United, een samenwerkingsverband van de FNV en diverse (jongeren-) organisaties. Ik vraag me af hoelang we in Nederland liberalisme nog blijven verwarren met kapitalisme.

Liberalisme staat voor vrijheid en heeft diverse verschijningsvormen. In mijn ogen is sociaaldemocratie de hoogste vorm van liberalisme. Maar ook sociaaldemocraten verkwanselen het ideaal van de sociale vrijheid. Onze regering toont geen enkele ambitie om gelijke kansen voor mensen te bevorderen. Hooguit om voor mensen aan de rafelranden van onze maatschappij de pijn iets te verzachten. Maar dan wel met forse tegenzin van de grootste regeringspartij, de VVD.

De vraag wat rechtvaardig is, is ondergeschikt gemaakt aan het dogma van de economische vrijheid. Waar blijft de politiek? Waar blijft de overheid? Globalisering is het motto. Het is dus hoog tijd dat nationale regeringen niet alleen hun markten voor elkaar openstellen, in zoverre dat verantwoord is overigens. Regeringen moeten ook sterker optrekken om samen de groeiende sociaal-economische ongelijkheid tegen te gaan.

Het idee van een internationale belasting op flitskapitaal – de zogeheten Tobin-tax – zou een eerste goede stap zijn naar een wereld die niet alleen economisch, maar ook sociaal globaliseert. En waarom zouden landen op VN-niveau geen afspraken kunnen maken over de gewenste grootte en organisatie van de publieke sector in alle landen?

Veel politici missen ballen. De sociaal-economische ongelijkheid kan worden verminderd via belastingen op inkomen en vermogen. Ook sociale uitkeringen zijn nuttig om gelijkheid te bevorderen. Dat geldt ook voor subsidies en voor winstdeling en bedrijfsdemocratie. Volkomen redelijk is een plafond voor topinkomens en een hogere belasting op de hoogste twintig procent van de inkomens.

Vrijheid is wat anders dan kapitalisme. Sterker nog: kapitalisme vermorzelt wereldwijd de vrijheid van miljoenen mensen. Het liberalisme is ontstaan in een wereld waarin een kleine elite bijna alle macht en middelen had en een meerderheid hiernaar kon fluiten. Het socialisme is historisch gezien voortgekomen uit het liberalisme. Karl Marx beoogde dat mensen bevrijd werden uit de ketenen van economische uitbuiting en slavernij.

Sommigen herkennen hier bij Marx zijn joodse wortels: uittocht uit de slavernij is immers het centrale motto van de Thenach, de joodse Bijbel. Hier ligt een belangrijke bron van de westerse beschaving. Kan aan deze oude stam misschien een nieuwe tak groeien? Uiteraard denk ik dan niet aan een centraal geleide economie, maar wel aan vrijheid in onderlinge verbondenheid: sociale vrijheid.

Vooralsnog lijkt de ‘dans om het gouden kalf’, het marktdenken en het dogma van de economische vrijheid zeer krachtig te zijn in het land van Mark Rutte en zijn holle ‘liberalisme’.