Hoger Onderwijs: Beter kunnen we het niet maken. Wel makkelijker

Naar aanleiding van de aanhoudende obsessie met studierendementen heeft de Erasmus Universiteit Rotterdam een nieuw plan bedacht. Bij vier opleidingen is een zogenaamd jaarklassensysteem ingevoerd. Een nogal nietszeggende naam voor een constellatie aan regels en maatregelen die feitelijk al bestonden: bindend studieadvies (BSA), Halbeheffing en het inperken van het aantal herkansingsmomenten. Toch zit er ook één nieuw element in de mix: een compensatieregeling voor onvoldoendes. Deze regeling is de ultieme capitulatie van onderwijskwaliteit voor rendementsdenken. Feitelijk accepteert de Erasmus Universiteit zo haar eigen falen om studenten afdoende op te leiden.

Want waar het idee van compensatie op de middelbare school al twijfelachtig is, is het op de universiteit volslagen absurd. Op een middelbare school kan je nog volhouden dat het voor een toekomstige wiskundestudent misschien niet nodig is om Frans of Duits te kunnen. Maar ook dan dringt de vraag zich op waarom je scholieren de mogelijkheid wil geven onder de minimumeisen voor een diploma te laten presteren. Het enige, nogal wankele, argument is dat voor een scholier niet alle vakken relevant zijn.

Op de universiteit ligt dat geheel anders. Daar bouwt elk volgend vak voort op het voorafgaande. Elk hoger jaar eist van de student een grotere hoeveelheid voorkennis. Zeker de propedeuse is de minimale basis voor de rest van een opleiding. Door toe te staan dat hier gaten in vallen, ondergraaft een universiteit het hele verdere curriculum. In tegenstelling tot de middelbare school vertoont een universitair programma sterke onderlinge samenhang en afhankelijkheid. Compensatie ondermijnt zo de mogelijkheid van een student om in een latere fase succesvol af te studeren. Tenzij ook daar weer compensatie mogelijk is, natuurlijk.

We hoeven alleen maar naar de praktische uitwerking te kijken om te zien hoe stompzinnig deze regeling is. Hoe gaat een student astronomie de samenhang van sterren bestuderen zonder hydrodynamica? Willen we toekomstige artsen die hun onvoldoende voor anatomie weg hebben gecompenseerd? Op welke manier gaan sociologen en psychologen die hun vakken over onderzoeksmethoden mochten falen, ooit nog een afstudeeronderzoek volbrengen?

Als het aantal tentamens ook nog wordt beperkt, is het hek helemaal van de dam. Hadden studenten eerst nog de optie onvoldoendes te verbeteren, nu wordt het doen van een tweede poging juist moeilijker gemaakt. Studenten die het niet zien zitten een jaar te wachten op een herkansingsweek waarin alle tentamens zijn samengepropt, zullen nu eerder besluiten hun onvoldoendes dan maar te laten staan. En dat vanwege de bizarre logica dat studenten er momenteel massaal voor zouden kiezen om een aantal uur van hun leven te verspillen aan het opzettelijk niet halen van tentamens, omdat er toch wel herkansingen zijn. Blijkbaar denken universiteitsbestuurders dat studenten, in tegenstelling tot alle andere mensen, met plezier hun vakanties opofferen om dan alsnog de tentamens te maken die ze eerder in het jaar bewust hebben gefaald.

Het lijkt dan ook een raadsel dat de Erasmus Universiteit zo positief is over een plan dat onmiskenbaar het opleidingsniveau van de studenten verlaagt. Waarom een maatregel invoeren die dommere afgestudeerden oplevert? Het antwoord zit hem in de indicatorendictatuur : Als studierendementen geen maatstaf zijn voor onderwijskwaliteit, maar een doel op zich, loont het om studenten met minimale investering door een opleiding te drijven. En dus investeert een Erasmus Universiteit niet in betere docenten, kleinschaliger onderwijs of meer colleges, maar maakt ze de opleidingen doodleuk simpeler. Dat is nou eenmaal de goedkoopste manier om meer diploma’s af te leveren. Dat toekomstige werkgevers vervolgens de lacunes in de kennis van deze studenten mogen opvullen, omdat alumni van de Erasmus Universiteit minder kunnen dan hun elders geschoolde collega’s, maakt de universiteitsleiding blijkbaar niets uit. Rendementscijfers liegen immers niet en dus, zo gaat de redenering, moet het onderwijs wel fantastisch zijn. Waarom meer in studenten investeren, als je ze ook gewoon minder kan vragen? Het motto van de Erasmus Universiteit is blijkbaar een variant van dat van de Belastingdienst: “Hoger onderwijs: beter kunnen we het niet maken. Wel makkelijker.”

NOS: Jaarklassensysteem. Wat is dat eigenlijk? Dit artikel verscheen eerder op de weblog van Frank Hemmes.