Huidige formatie is een pleidooi voor het ceremoniële koningschap

Vlak voor de laatste verkiezingen deed PvdA-lijsttrekker Job Cohen in NOVA twee merkwaardige uitspraken over de Nederlandse monarchie.

De eerste betrof het welkom van Jorge Zorreguieta bij de kroning van zijn schoonzoon. Merkwaardig omdat de Tweede Kamer vroeger heeft besloten dat dit voormalig lid van een staatsterroristisch regime niet aanwezig mag zijn bij een officiële plechtigheid en dat dit jaar, anders dan vroeger, de deur op een kier staat voor diens vervolging door de Argentijnse justitie.

De tweede uitspraak betrof het ceremonieel koningschap. Beweerde zijn voorganger Anne Vondeling ooit dat hij als sociaaldemocraat uiteraard voor een republiek was, maar graag Juliana van Oranje als president zou kiezen, Cohen maakte het nog maller. Hoewel hij eigenlijk vond dat een koningshuis niet in een moderne democratie past, verwees naar hij naar ‘het baken dat koningin Beatrix is geweest voor Nederland’. Dit had volgens hem niet gekund met een ceremoniële functie. Ook voor Willem-Alexander, volgens de PvdA-leider ‘een verstandig man’, wenste Cohen meer invloed dat die van een ceremonieel koningschap.

Zelfs monarchisten kijken een beetje zenuwachtig naar de toekomst, omdat ook zij beseffen dat de kroonprins geen groot licht is. Desondanks noemde een in principe republikeins politicus Hork de Vastgoedprins ‘een verstandig man’. Voor zo iemand bestaat een term: ‘lakei’. Of, wat minder parlementair – volgens de prins zelf – ‘hermelijnvlo’.

Een paar dingen wisten we zeker vanaf dat moment. Ook een zogenaamd ‘progressief’ kabinet – een term die zowel wordt aangewend om neoliberale partijen als de VVD en D66 in te sluiten als de SP buiten – zou bij een troonsopvolging niet komen met een ceremonieel model. Ook dit kabinet zou moeite blijven doen om de Oranjes (internationale) functies te bezorgen waarvoor honderden Nederlandse wetenschappers, diplomaten en bestuurders meer geschikt en competent zijn. Deze dagen ondervindt Cohen aan den lijve wat de huidige invloed van het staatshoofd inhoudt. Tot twee keer toe heeft zij geïntervenieerd in het formatieproces door adviezen van informateurs te negeren en vervolgens haar vertrouwelingen in te zetten. Evenmin als zijzelf gekozen functionarissen. Terzijde, wat ik mij altijd afvraag: hoe zit het met de ministeriële verantwoordelijkheid voor haar handelingen tijdens een formatie?

We weten dat het staatshoofd geen kabinet met PVV of SP wenst, al was het alleen omdat die partijen een ceremonieel koningschap voorstaan. De leider van de PVV heeft haar bovendien geregeld aangevallen op standpunten die zij in toespraken huldigde. Het zijn dan ook vooral gelegenheidsargumenten die haar lakeien hanteren om een kabinet met de PVV te vermijden. Kijk maar naar het verleden. ‘Stabiel’ was het vierde kabinet Balkenende evenmin. ‘Winnaar’ SP werd in 2006 bekwaam buiten de formatie gehouden. ‘Verliezer’ CDA dook geregeld in kabinetten op. ‘Omvangrijke steun in de Kamer’ voorspelt weinig, zie het lot van de ‘grote coalities’ in ons buurland Duitsland of het gedrag van ‘Calamity Clegg’ aan de overkant van de Noordzee.

We hebben nog even de tijd. Omdat zijn moeder meer dan wie ook weet dat haar zoon geen ‘verstandig man’ is en niet een beetje dom, zal zij haar abdicatie uitstellen tot er een regering in rustig vaarwater zeilt. Het parool is dus vanaf vandaag: lobbyen voor een ceremonieel model. Bij politici in alle partijen behalve ChristenUnie en SGP, bij vakorganisaties, bij werkgevers, in onderwijs en cultuur. Sommigen werpen tegen dat in Zweden al een tijdje het ceremonieel model functioneert, maar dat een groeiende meerderheid van de bevolking langzamerhand van het hele instituut monarchie afwil. Nou en?