Steun de strijd in Iran voor brood, banen en vrijheid

Al enkele weken zijn er demonstraties voor brood, banen en vrijheid in Iran. Tienduizenden mensen lieten zich horen in de grootste protesten sinds 2009. Het zijn nu voornamelijk jongeren die vanuit de religieuze stad en tevens bolwerk van conservatieven – Mashad – begonnen met de straatprotesten. De demonstraties tegen het economische beleid breidden zich uit naar tientallen steden, vrouwen sloten zich aan en de leuzen richtten zich tegen zowel geestelijk leider ayatollah Khamenei als president Rohani. Hoewel de beweging lijkt te zijn stilgevallen, is dit een duidelijk signaal aan het regime. Zowel de conservatieven als de zogenoemde hervormers moeten op hun tellen passen. Ook de eigen achterban pikt het beleid niet langer. De kritiek richt zich ook openlijk op het onderdrukkende regime.

Gezien de hoge werkloosheid (jeugdwerkloosheid 30%), het uitblijven van de door president Rohani beloofde economische vooruitgang, de investeringen in oorlogen in Syrië en Irak, en een geestelijke elite die zichzelf vooral verrijkt, zijn de protesten volstrekt begrijpelijk. Waartoe dit protest uiteindelijk zal leiden en welke veranderingen zullen worden afgedwongen laat zich niet voorspellen. Zeker niet in een complex land als Iran en al helemaal niet door een buitenstaander.

Verstikkende theocratie Afgelopen jaar was ik enkele dagen in Iran. Het beeld dat ik had van Iran was er een uit films en boeken. Een strakke, verstikkende theocratie die vijandig staat tegenover de buitenwereld. Het systeem is absoluut verstikkend en onbegrijpelijk discriminerend. Maar over de bevolking kan dat geenszins gezegd worden. Ondanks alle beperkingen die het systeem hen oplegt, eisen vrouwen hun rechten op. De jonge bevolking is goed opgeleid en volop in ontwikkeling. Iran kent een rijke, culturele geschiedenis.

Er is dus alle reden om solidair te zijn met Iraniërs die strijden voor brood, banen en vrijheid; met de vrouwen die strijden tegen de verplichte hoofddoek en voor gelijke rechten. Met de vakbondsactivisten voor wie het eigenlijk onmogelijk is zich te verenigen laat staan hun collega’s uit andere landen te ontmoeten. Dat wij hen horen en zien, aandacht blijven vragen voor de mensenrechten en proberen te voorkomen dat de atoomdeal met Iran door de VS wordt opgezegd, is voor de Iraniërs heel belangrijk.

Mensenrechten Niet in de laatste plaats omdat die mensenrechten zwaar onder druk staan. Ook nu weer zijn meer dan duizend mensen opgepakt, eenentwintig omgekomen en nog eens vijf in gevangenschap. Amnesty International maakt zich net als wij grote zorgen over de onderdrukking. Politieke gevangenen horen niet in de cel. Er zal onderzocht moeten worden waarom de mensen zijn omgekomen en de rechten van gevangenen op een eerlijk proces moeten worden geagendeerd. Allemaal zaken waar de Nederlandse regering werk van moet maken.

Het is stuitend dat landen zoals de VS en Saudi-Arabië deze protesten misbruiken voor hun eigen politieke agenda. Een militair ingrijpen of regime-change van buitenaf is niet alleen ondemocratisch maar ook desastreus voor de toekomst van Iraniërs. Het sterkt bovendien de hardliners die ieder protest afschilderen als een complot van de boze buitenwereld.

Kortom, solidariteit met het Iraanse volk ja, regime change van buitenaf, nee. De strijd zal zoals overal ter wereld van onderop moeten komen. Wij kunnen deze hunkering naar brood, banen en vrijheid steunen door mensenrechten voorop te stellen en tegen Trump en de zijnen te zeggen: back off. Iemand die mensenrechten niet serieus neemt, wapens levert aan misdadige regimes en provoceert, heeft weinig recht van politiek spreken. Als de president van de VS echt iets voor Iraniërs wil betekenen, laat hij de geslaagde atoomdeal met Iran in stand, voorkomt hij harde sancties die de bevolking treffen en stopt hij met alle Iraniërs als terrorist te behandelen.