De jeugd van tegenwoordig is de klos

Na de financiële crisis van 2008 begon het zwartepieten over wie voor de kosten van de crisis zouden moeten opdraaien. Nu begint langzaam duidelijk te worden wie de zwarte piet toegespeeld heeft gekregen ― de millenniumgeneratie. The Guardian heeft een aantal dagen geleden een groot onderzoek gepubliceerd naar de welvaart van jongere generaties in een aantal westerse landen. De resultaten zijn tamelijk ontluisterend. De millenniumgeneratie komt er overal behoorlijk slecht vanaf. Nederland zit niet in de selectie van onderzochte landen, maar in de hele westerse wereld bleef de groei van het inkomen van de twintigers achter bij die van de rest van de bevolking en in een aanzienlijk aantal landen is het inkomen van twintigers in absolute termen zelfs gekrompen ten opzichte van hun generatiegenoten van 10 jaar geleden. Voor de Nederlandse millenniumgeneratie zullen de problemen ongetwijfeld herkenbaar zijn: hoge studieschulden, geen vast werk, sobere sociale voorzieningen, hoge woonkosten, en duurzame onzekerheid.

Belangen Wie naar het politieke debat kijkt, ziet echter weinig van dit probleem terug. Als we op de verhalen van politici moeten afgaan dan zitten de problemen vooral bij de oudere generaties. Blijft de zorg wel op orde en worden de pensioenen wel geïndexeerd. Er is zelfs een speciale partij opgericht, 50PLUS, om de belangen van de ouderen te verdedigen.

Nu wil ik de problemen en de zorgen van ouderen niet bagatelliseren. Ze zijn inherent een kwetsbare groep die door de overheid niet in de steek kan worden gelaten. Niettemin zijn ze ― zo blijkt uit hetzelfde onderzoek in The Guardian ― ook een groep die in alle westerse landen met de minste kleerscheuren uit de crisis zijn gekomen. Dat is niet zo vreemd. In de vergrijzende westerse wereld vormen ouderen ― de meest betrouwbare kiezers ― een steeds groter segment van het electoraat. Jongeren, daarentegen, zijn relatief een steeds kleinere cohorte en zijn in toenemende mate vervreemd van de traditionele politiek. Ze zien hun moeilijkheden primair als een persoonlijke verantwoordelijkheid waar ze met eigen initiatieven iets aan moeten doen. De traditionele politiek lijkt hen niet aan te spreken en op geen enkele manier een uitkomst te bieden voor de problemen die ze ondervinden. Ze zetten vooral in op nog grotere individuele zelfredzaamheid en eigen initiatief. (Ouderen zijn niet toevallig oververtegenwoordigd in partijen die verworven rechten en overheidsvoorzieningen verdedigen ― SP, PVV, en 50PLUS. Terwijl jongeren, voor zover ze naar de stembus gaan, zijn oververtegenwoordigd in (sociaal-)liberale partijen die inzetten op autonomie en individuele vrijheid ― D66 en GroenLinks.)

Perfect storm Als ik als vertegenwoordiger van de ‘verloren generatie’ van de jaren 80, de millenniumgeneratie van ongevraagd advies mag voorzien, dan zou ik deze weerzin van de traditionele politiek snel bedwingen. Mijn generatie is de gevolgen van de crisis van de jaren 80 nooit meer helemaal te boven gekomen. De verminderde kansen en mogelijkheden die bestonden toen ik volwassen werd, zijn nog steeds duidelijk terug te zien in de sociaal-economische statistieken voor mijn leeftijdsgroep. Jullie ‘millennials’ hebben een perfect storm over jullie heen gekregen die in opzichten ernstiger is dan de malaise van de jaren 80.

Voor een deel is dat natuurlijk gewoon een wending van het lot. Sommige mensen hebben geluk en hebben in hun leven vaak de wind in de rug ― bijvoorbeeld de babyboomgeneratie, door Kees Schuyt ooit de “bofkontengeneratie” genoemd ― en sommige mensen hebben dikke pech en worden gedurende een crisis volwassen ― zoals de millennium generatie van vandaag. Het leven is niet altijd eerlijk. Daar moet je mee leren omgaan.

Maar het is één ding om met de tegenslagen van het leven om te gaan, het is iets anders om alle ellende op je afgeschoven te krijgen. De situatie waarin de millennium generatie zich nu bevindt is niet louter een natuurlijk fenomeen, een gegevenheid die om individuele vindingrijkheid vraagt, het is deels ook het resultaat van politieke keuzes die in het voordeel zijn van oudere generaties, keuzes die ook weer politiek ter discussie kunnen worden gesteld. Daarvoor moet je wel meedoen aan het politieke proces, je organiseren en je stem laten horen.

Problemen Als je je niet organiseert dan word je de groep waar iedereen zijn problemen op afwentelt. Drukte in de trein. Geen probleem, de jongeren kunnen wel buiten de spits gaan rijden. De dekkingsgraad van de pensioenen loopt gevaar. Geen probleem, de jongeren hebben nog 40 jaar om een oplossing te vinden voor de tekorten die dat in de toekomst op zal gaan leveren. Geen geld voor investeringen in het onderwijs. Geen probleem, de huidige generatie studenten gaat vanaf nu gewoon het geld ophoesten.

Ondertussen is de aandacht van de politiek niet gericht op vraagstukken die wel belangrijk zijn voor jongere generaties. Waarom maken politici zich zo weinig zorgen over de jeugdwerkeloosheid en de slechte arbeidsmarkt voor jongere generaties? Waarom wordt er zo weinig gedaan aan de kruimelbanen waar jonge mensen toe veroordeeld worden? (En, nee, het plan van Lodewijk Asscher kan daarvoor als oplossing niet echt serieus worden genomen.) Waarom moeten de historisch hoge huizenprijzen constant gestut worden met allerlei overheidsmaatregelen, terwijl jongere generaties eerder gebaat zijn bij lagere huizenprijzen?

Splijtzwam Mario Draghi maakt zich intussen grote zorgen over de millenniumgeneratie. Het huidige economische systeem in Europa is volledig opgetuigd in het nadeel van jongere generaties en in het voordeel van oudere generaties zegt hij in een interview. Er wordt te weinig in jonge mensen geïnvesteerd en teveel van hen gevraagd. Op den duur kan deze onrechtvaardige verdeling van de lasten tussen de generaties in Europese landen een splijtzwam gaan vormen die tot sociale onrust leidt.

Wat van de millenniumgeneratie wordt gevraagd is niet meer redelijk. Dat mag best aan de kaak worden gesteld. Een Twitterstorm, of een virale video, zal de situatie niet oplossen. Dat zal via die sleetse, ouderwetse politieke processen van de 20 e eeuw moeten gebeuren, want zo komen beslissingen nog steeds tot stand. Dat betekent niet dat iedereen nu lid moet worden van een politieke partij en netjes zijn beurt moet afwachten om een motie in te dienen op het partijcongres. Millennials blijven voorlopig een politieke minderheid. Bezet nog eens een gebouw. Wees eens burgerlijk ongehoorzaam.

Cc-foto’s: Eelke en Christopher Titzer