Jihadisten zijn geen gewone moslims maar 'born again muslims'

In het debat over de motivaties die jihadisten drijven is de islam vaak een heet hangijzer. De geloofsbeleving van jongeren wordt ofwel, met name van rechts, aangevoerd als een van de primaire drijfveren achter hun handelen, ofwel, met name van links en vanuit islamitische hoek, gebagatelliseerd als zijnde een bijzaak die een weinig prominente rol speelt bij het handelen van deze jihadisten. De rol van de islam is hierdoor een zwaar gepolitiseerd onderwerp geworden. Desalniettemin kunnen we wel constateren dat geloof zeker een rol speelt bij jonge jihadisten. Alleen, het is niet zomaar geloof. Jihadisten zijn dan ook geen gewone moslims, het zijn ‘born again moslims’.

Het concept ‘wedergeboorte’ heeft zijn wortels in de christelijke leer. Binnen de islam is het echter minder bekend. Weliswaar worden bekeerlingen die tot de islam zijn gekomen gezien als ‘wedergeboren’ vanaf het moment dat ze moslim zijn, waarbij ze zelfs een nieuwe naam aangemeten krijgen, maar het concept van de ‘wedergeboren moslim’ die als moslim is opgevoed, zich daarna min of meer afkeert van zijn of haar geloof en dat later hervindt is bij lange na niet zo prominent aanwezig als binnen het christendom. Toch zijn er opvallende paralellen tussen de processen die jihadis als ‘born again Muslims’ doormaken met wat ‘born again Christians’ in bijvoorbeeld de VS meemaken.

Van jeugd tot heden Wedergeboren christenen volgen in hun proces van ‘wedergeboorte’ vaak een bepaald patroon dat in veel gevallen overeenkomt. Velen van hen waren als kind religieus opgevoed, verloren hun geloof zo rond de pubertijd, en kwamen later in een fase van hun leven waarin ze veel problemen kenden. In die fase kwamen zij opnieuw met het christendom in aanraking, en raakten zo, mede dankzij een dramatische gebeurtenis die plaatsvond in hun leven en die hen aan het denken zette over dit leven, in de ban van een proces dat er uiteindelijk toe zou leiden dat zij wedergeboren christenen zouden worden.

Berouw In dit proces namen zij veelal afstand van hun vroegere leven, toonden zij berouw over de in het verleden begane zonden, en richtten zich zij met grote ijver op het lezen van de Bijbel en het bidden tot God. Dit resulteert veelal in een strikte, soms zelfs dweperige, vorm van geloofsbeleving. Met name in de VS, waar vele ‘born again Christians’ zich bevinden, neemt men in dit proces vaak ook radicale politiek opvattingen, bijvoorbeeld over zaken als abortus, het homohuwelijk en de scheiding van kerk en staat, aan. In enkele gevallen gaat men zelfs over tot geweld om politiek-religieuze doelen, zoals de afschaffing van abortus, te bereiken.

Niet bijster religieuze moslims Een soortgelijk proces zien we bij veel van de jihadisten die uit Nederland naar het kalifaat vertrokken zijn. Zij zijn als moslim opgevoed, maar waren in hun jeugd niet bijster religieus, gezien het feit dat hun ouders dat ook niet waren. In de puberteit praktiseren velen van hen amper hun geloof, en vertonen een aantal van hen ook crimineel gedrag. Veel van deze jongeren kampen met allerlei problemen. Een dramatische gebeurtenis, zoals bijvoorbeeld het verlies van een ouder, zet hen weer op het pad van religie.

Salafisme Zij gaan dan op zoek naar hun religieuze wortels en beginnen zich opnieuw te verdiepen in de islam. Alleen gaan ze in deze zoektocht naar hun nieuwe identiteit als gelovige veel verder dan de islam van hun ouders, die ze veelal verwerpen als een vorm van afgoderij. Zij zoeken naar de pure, zuivere islam, en komen daardoor al snel in aanraking met het salafisme. Van daaruit raken ze als snel in de ban van meest extreme stroming binnen het salafisme, het jihadistisch-salafisme.

Afstand van vroegere leven De opnieuw hervonden geloofsbeleving leidt ertoe dat deze jongeren afstand nemen van hun vroegere leven, waarbij ze in sommige gevallen zelfs breken met hun familie, berouw tonen voor hun vroegere zonden, en zich met extreme ijver gaan verdiepen in de bronnen van hun geloof en het werk van predikers dat binnen hun geloofstraditie past. Hun geloofsbeleving blijft niet zuiver religieus, maar neemt veelal activistische vormen aan waardoor ze als snel politiek-religieus worden. Met de stap van het afreizen naar de utopische islamitische staat, het kalifaat, is de jihadist ge(her)boren.

Jihadisten worden dus terecht niet gezien als ‘gewone’ moslims. De jihadist is eerder een ‘born again Muslim’ dan een doorsnee moslim die zijn geloof in zijn leven meestal op dezelfde manier altijd al heeft gepraktiseerd. Jihadisten gaan in hun geloofsbeleving van het ene naar het andere uiterste.

Bekeerlingen Bovendien bestaat jihadistisch Nederland ook niet slechts uit wedergeboren moslims, maar ook voor een deel uit bekeerlingen die tot de islam gekomen zijn, en daarmee letterlijk wedergeboren zijn als moslim. Het element van wedergeboorte speelt aantoonbaar een rol in het radicaliseringsproces van veel jihadisten. Dat wil niet zeggen dat elke bekeerling of moslim die zijn geloof heeft hervonden automatisch radicaal of zelfs ene potentiële jihadist is, maar wel dat wedergeboren moslims blijkbaar sneller vatbaar zijn voor radicalisering.

Concluderend kunnen we dus stellen dat het zijn van een moslim geenszins betekent dat je automatisch vatbaar bent voor radicalisering, maar wel dat een ‘born again Muslim’ in dit opzicht wel degelijk een verhoogd risico loopt.