Job Cohen en het probleem van de PvdA

Er zijn twee factoren die de PvdA parten spelen: tevredenheid en nuance. Job Cohen is de belichaming van beiden. Daarom werd hij ooit populair en dat breekt hem nu op.

Tevredenheid en nuance een probleem? Dat klinkt raar want velen zien die – terecht – als twee deugden. Het is immers prettig om tevreden en verstandig om genuanceerd te zijn. Maar voor een politieke beweging is het dodelijk.

Jaren geleden, kort nadat Fortuyn het land op zijn kop zette met een frontale aanval op alles wat los en vast zat, van de media tot de Grondwet en van de politieke partijen tot de gezondheidszorg, raakte ik in een heftige discussie met een vriendin. Zij was wel gecharmeerd van Fortuyn en ik zag zijn ideeën totaal niet zitten. Het gesprek was vervuld van passie, we waren redelijk aan elkaar gewaagd, zij viel aan en ik verdedigde. Dat laatste ging me goed af, dacht ik. Aan het einde zei ze ‘jij wilt dus geen verandering, alles is goed zoals het is?’ Het is het ergste verwijt dat je iemand die progressief is kunt maken: dat hij of zij geen verandering wil. Maar ik moet erkennen dat ze gelijk had. Natuurlijk wilde ik verandering maar die wens had als ik eerlijk ben een hoog ‘vrede op aarde’ gehalte. Grote idealen met weinig nieuwe invulling.

Sindsdien let ik er op bij discussies met linkse mensen. Ik bleek niet de enige. Er wordt met veel emotie en vuur over Wilders of Rutte gediscussieerd maar vraag wat er dan anders moet en het wordt stil. Het moet genuanceerder wordt er daarna gezegd. Of de toon moet anders. Kortom, wat moet er anders? Het verhaal van de tegenstander.

Het achterliggende idee is dat het eigenlijk allemaal wel goed is maar dat de klagers het verpesten met al hun gescheld. Daarom moet de toon veranderen en de kritiek genuanceerder.

Dat is niet de schuld van die mensen. Er wordt hen niet verteld wat ze wel zouden moeten willen, wat er anders moet. Ja, het moet eerlijker, zegt de PvdA dan. Wat moet eerlijker? ‘Het’, iets onzijdigs.

Bij de PvdA weten ze dat natuurlijk ook wel. Ze zoeken naarstig naar oplossingen. Er is de stroming die vindt dat je een deel van de agenda van Wilders – migratie, veiligheid – moet overnemen maar dan genuanceerder en met een andere toon. Het werkt niet of maar gedeeltelijk. Want waarom zou je als kiezer gaan voor de light-versie als je ook the real thing kunt krijgen?

Anderen proberen het nieuwe ideaal in het verleden te vinden, ze gaan op zoek bij Drees of Beckman, socialistische voormannen uit de vorige eeuw. Terug naar vroeger? Dat is een route voor klagers en bangerikken, niet voor vernieuwers.

Vernieuwing vereist geloof. Niet in de zin van religie maar in de zin van overtuiging. Het is een bijna spiritueel iets. Probleem bij links is dat die houding net zo verguisd wordt als religie. Ergens in geloven wordt gezien als naïef, onrealistisch. Overtuiging gaat bovendien meestal gepaard met emotie en dat is bij links ook al een vies verschijnsel. Je moet immers verstandig, lees rationeel, zijn. Geen geloof, geen emotie. Probeer dan nog maar eens een strijd te winnen.

Obama won de verkiezingen op twee sleutelwoorden die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn: change en hope . We kennen beide begrippen niet (meer) in Nederland. Obama won ook door niet Bush of de Republikeinen aan te vallen maar door zijn eigen verhaal te vertellen. Over wat er anders moest. Van gezondheidszorg tot olieverslaving. Dat is waar je harten mee wint. Slechte ideeën bestrijd je het beste met betere ideeën.

Job Cohen werd bij zijn aanstelling op applaus onthaald omdat hij de perfecte tegenkandidaat leek voor Wilders. Zijn nuance en tevredenheid stonden recht tegenover de woeste onvrede. Tegelijkertijd leek hij ook de geschikte man voor een nieuw verhaal. Vanochtend herlas ik zijn speech nog eens waarmee hij de leiding van de partij op zich nam. ‘Het Nederland dat mij voor ogen staat’ , gaven we bij Joop de titelloze toespraak als kop mee. Het kwam indertijd over als een verhaal van hoop en verandering.

Wat is dat land dan dat Job Cohen voor ogen staat? Neem deze passage: 

Een samenleving smeden die gebaseerd is op de waarden van solidariteit en ontplooiing, voor grotere gelijkheid en uitbannen van de uitwassen van het casino-kapitalisme, dat ons de huidige economische crisis heeft bezorgd.  Een samenleving in balans, een samenleving waar het niet gaat om de race naar het meeste geld, maar een samenleving die mensen werk geeft dat zij aankunnen en waar zij bevrediging in vinden, die trots is op zijn zorg, op zijn onderwijs, een samenleving waar mensen zich thuis voelen, een samenleving die pas sociaal is als zij veilig is.

Het zijn goede en aansprekende punten. Maar dit verhaal is het afgelopen jaar amper naar voren gekomen. Hoe streeft de PvdA naar grotere gelijkheid, hoe wordt het casino-kapitalisme aangepakt, hoe worden we trots op zorg en onderwijs? Het is ons niet verteld. Of in ieder geval niet op een manier die je aan je buurman of collega kunt of wilt navertellen. Wie kan er een idee van de PvdA of Cohen noemen?

Cohen zei indertijd dat de PvdA een partij is ‘die het niet moet hebben van one-liners’. Dat is een pakkende one-liner. Helaas is het de enige gebleven.

Drie jaar geleden fluisterde toenmalig VVD-Kamerlid Arend-Jan Boekestijn verontrust over partijleider Mark Rutte dat deze ‘helemaal geen ideeën’ had over de te volgen koers. Een microfoontje van EenVandaag ving de woorden op en zond ze uit. Er volgde een schandaal. Het was op dat moment ondenkbaar dat iemand Rutte als toekomstig premier zag. Of het door dat voorval kwam, is onduidelijk maar daarop kwam Rutte met heldere ideeën, van het mislukte ‘holocaust ontkennen moet kunnen’ tot het pakkende ‘we gaan de geluksmachine uitzetten’. Het imago van de politicus zonder ideeën is hij kwijt. De man in de straat kan het verhaal van Rutte inmiddels wel navertellen.

Misschien dat Ploumen met haar Boekestijntje bij Cohen hetzelfde losmaakt. Laten we het hopen en laat Cohen er voor zorgen dat we dat ook kunnen geloven.