Joop-debat: Nederland 'Topland voor kennis'

De laatste demonstraties van studenten zullen niemand zijn ontgaan: de student is boos, boos op de bezuinigingsplannen van het nieuwe kabinet, die volgens veel studenten en instellingen het hoger onderwijs kapot zullen maken. Volgens het kabinet zullen de Halbeheffing en het sociaal leenstelsel zorgen voor meer rendement, en geld dat er mee verdiend wordt zal worden geïnvesteerd in het onderwijs, maar is dit wel zo?

Het kabinet Rutte heeft grote plannen met het hoger onderwijs. Nederland moet weer bij de top vijf kenniseconomieën ter wereld gaan horen, bij de slimsten van de klas. Toch gaat het kabinet 1,3 miljard bezuinigen. Deze bezuiniging kan worden gerealiseerd door de prestatiebeurs voor masterstudenten te vervangen door een sociaal leenstelsel, en door de invoering van een Halbeheffing, waarbij een student die meer dan een jaar studievertraging op loopt een boete van 3000 euro krijgt bovenop zijn huidige collegegeld. Ook de instellingen krijgen voor deze langstudeerders een boete van 3000 euro. Het kabinet zegt wel dat het geld zal worden gebruikt om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, maar echt concrete plannen, zoals een antwoord op de roep naar meer docenten, zijn de revu nog niet gepasseerd.

We kunnen zeggen dat deze bezuinigingen – die  ‘de ergste sinds de jaren ’80’ worden genoemd – met recht een slecht plan zijn. Het sociale leenstelsel zoals voorgesteld zal de schuld van een student verdubbelen van een gemiddelde 15.000,- euro naar 30.000,- euro. Wij Nederlanders zijn van nature toch huiverig voor lenen, en deze leenangst komt de toegankelijkheid van het hoger onderwijs bepaald niet ten goede. In het sociale Nederland zoals ons altijd wordt voorgespiegeld, zou het voor de financieel minder bedeelden onder ons net zo makkelijk moeten zijn om te studeren als voor de wat rijkeren. Dit nieuwe leenstelsel scheurt dit idee volledig uit elkaar.

Neem als voorbeeld de kinderen van de befaamde ‘Henk en Ingrid’ (laten we ze Anne en Kevin noemen). Zij kunnen dit geld niet ophoesten. Maar het benodigde geld zullen ze ook niet volledig willen lenen, dus wat doen Anne en Kevin dan? Of ze beginnen helemaal niet, of ze gaan naast hun studie werken, en meer werken dan waar ze eigenlijk tijd voor hebben naast hun studie. Ze behalen slechtere studieresultaten, kunnen zichzelf niet ontplooien naast hun studie of moeten zelfs stoppen. De gewilde doctorandussen (tegenwoordig ‘masters’) met een cv van vijf pagina’s zijn bij deze verleden tijd. Een student zal enkel nog zijn bachelor halen. Immers, een student heeft maar drie jaar geld. Minder mensen doen een master, en zo wordt het studeren uitgekleed.

Mijn vraag is nu: gaat dit sociale leenstelsel voor masters en de Halbeheffing Nederland dichter bij de top vijf brengen? Ik denk het niet, want kennis bestaat niet alleen uit het er doorheen raggen van informatie en leerstof in zo kort mogelijke tijd. Kennis bestaat ook uit inzicht, uit sociale kwaliteiten en uit ervaring, en dat zijn geen dingen die je Anne en Kevin even in de klas kan leren, dat moeten ze zelf bouwen, binnen en buiten de studie, met vallen en met opstaan.

Sander Breur, voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond schreef dit artikel namen met Arjen Cupido.