Bij Joure is Zwarte Piet om zeep geholpen

In veel hoeken van het internet heerst grote vreugde over het Beleg van Joure. Tot nog toe stond dit dorp vooral bekend als het thuishonk van Douwe Egberts. Nu is het bovendien de plek waar de ommekeer is begonnen. Het volk, zo blaat en schreeuwt men, het volk heeft zich laten zien en de zeurpieten tegengehouden. Van Joure begint de victorie. Dat is een misvatting.

Later zal men vaststellen dat daar op de snelweg bij Joure Zwarte Piet de doodsteek heeft gekregen. De Friese activisten die daar de bussen met anti-Piet demonstranten tegenhielden, hebben een Pyrrhusoverwinning behaald. Weliswaar wisten zij te bereiken dat de burgemeester van Dokkum een geplande demonstratie van Kick Out Zwarte Piet verbood maar de hoeveelheid publiciteit die dit actiecomité heeft gekregen was vele malen groter dan wanneer zij zwijgend met een spandoek in Dokkum hadden gestaan.

Vleesgeworden blank racisme Nu was het groot nieuws dat een stelletje fanatici twee bussen vreedzame antiracisten klem zette zodat zij geen gebruik konden maken van hun recht op vrije meningsuiting. De wijze waarop een en ander de afgelopen dagen op het internet is begeleid laat geen twijfel bestaan over waar wij mee te maken hebben: een potentieel gewelddadige chauvinistische horde, het vlees geworden blanke racisme. De aanhangers van Kick Out Zwarte Piet hoefden er niet eens uren voor met een bordje in de slagregens te staan. Ze konden in hun warme bus door de ramen zien hoe een stelletje doorgedraaide idioten hun eigen idool om zeep hielpen.

Wat de antipieters en hun acties betreft: ze willen hinderlijk aanwezig zijn om hun boodschap te brengen maar ze hebben nooit een vinger naar wie dan ook uitgestoken, ook als ze werden geconfronteerd met hardhandige politieagenten of zelfs de ME. Een klein groepje heeft zaterdagmiddag de Rotterdamse Erasmusbrug kort afgesloten door met een spandoek op de rijweg te staan maar dat was een reactie op het gebeuren in Joure. En opnieuw staken zij geen vinger uit. De agressie en de bedreigingen komen van extreem-rechts.

Voortaan zal Joure gebruikt worden om elke voorstander van Zwarte Piet met deze engnekken in verband te brengen. Het zal nog een aantal jaren duren maar de knecht van Sinterklaas krijgt zijn ontslag, net als Harvey Weinstein en Job Gosschalk. Daarna valt de goedheiligman zelf van zijn voetstuk.

Politisering Uiteindelijk is de politisering van Zwarte Piet van dit alles de achtergrond. Bij een aantal mensen heeft de mening post gevat dat we niet te maken hebben met een vrolijke kindervriend maar met een racistische karikatuur die het Nederlandse slavernijverleden in herinnering brengt. Dat is een akelig misverstand. De wortels van Zwarte piet steken tot in het heidense verleden van ons werelddeel zoals uit en te na is aangetoond. Ook kun je vragen stellen bij de uit de Verenigde Staten overgewaaide gedachte dat iemand die zijn gezicht zwart maakt dat altijd doet om mensen van Afrikaanse afkomst belachelijk te maken.

Collectieve geheugens Men kan moeilijk ontkennen dat veel mensen, vooral met een donkere huidskleur, geen prettig gevoel hebben bij het zien van Zwarte Piet. Dat komt door collectieve geheugens en (familie)herinneringen aan allerlei vormen van koloniale onderdrukking. Het gaat om wat bij hen leeft en niet bij wie vanouds de Nederlandse sinterklaastraditie compleet met Zwarte Piet hoog houdt. Er was met de vrienden van Zwarte Piet ongetwijfeld te praten geweest over aanpassing van de controversiële kindervriend maar de anti-pietactivisten maakten dat zelf onmogelijk door de liefhebbers ervan te beschuldigen een racistische karikatuur te koesteren. Met andere woorden: op vijf december gedroegen zij zich als racisten. Dat is namelijk het geval als je liedjes zingt voor een racistische karikatuur.

Hoofdzonde Onze geseculariseerde cultuur kent nog maar drie hoofdzondes: pedofilie, seksuele intimidatie van de Weinstein-variant en racisme. Zo’n beschuldiging komt hard aan. Als ze onjuist is, kun je die moeilijk over je kant laten gaan. Er zijn onder de aangevallenen natuurlijk altijd zelfbeschuldigers en flagellanten maar dat is een minderheid. De anti-pieters bereikten met hun actie twee dingen; ze hebben ten eerste miljoenen gezinnen in Nederland diep gekwetst door hun leukste feest met een van de drie moderne hoofdzondes te besmeuren. Ten tweede bewezen zij de waarheid van het Engelse gezegde: two can play that game. De racisten maakten Zwarte Piet tot het icoon van de identity wars die zij voeren tegen iedereen die er niet precies zo uit ziet als zij. Zij frameden de strijd van de anti-pieters als een rechtstreekse aanval op de Nederlandse cultuur en op de traditionele normen en waarden. Zo politiseerden zij van hun kant een vrolijke kindervriend tot een grimmig symbool van intolerantie.

Zeer oude maskerade Dat is Zwarte Piet wezenlijk nooit geweest. Hij maakte deel uit van een zeer oude maskerade, waarin niet alleen cadeautjes werden uitgedeeld maar ook de spot gedreven met de volwassenen. Sinterklaas en Zwarte Piet mogen als bovennatuurlijke wezens waarheden zeggen die de mensen in het gewone sociale verkeer niet zouden aandurven. Ze doen dat schriftelijk op rijm en mondeling als ze grote en kleine deugnieten tijdens hun jaarlijkse huisbezoeken voor hun rechterstoel dagen. Dat is de kern van het feest.

Nu is het evenwel een speelbal geworden van demagogie en de politiek van de haat. Op de snelweg bij Joure bereikte dit alles een nieuw dieptepunt.

Gewone mensen De slachtoffers zijn de gewone mensen die langzaam maar zeker merken hoe de lol van een mooie traditie af gaat. Het is ironisch om te zien hoe uiterst rechts, de reaguurders, de Geenstijlers, de rabiate twitteraars, zo’n centrale rol spelen bij het om zeep helpen van een hoeksteen in het jaar van de Nederlandse gezinnen. Zwarte Piet zal dit niet overleven en dan is het mettertijd met Sint Nicolaas ook gedaan, zoals iedereen weet die het feest vanaf zijn vroegste jeugd heeft gevierd.