Kernenergie slecht voor klimaat

De enorme zorg over klimaatverandering leidt tot het steeds breder gedragen gevoel dat we misschien geen andere keus hebben dan kernenergie maar te moeten aanvaarden als manier om minder CO2 uit te stoten. En dan zou kernenergie ook nog helpen om minder afhankelijk te worden van de olie- en gasbaronnen en zou het de enige bron zijn die snel genoeg elektriciteit kan maken om de transitie naar een werkelijk duurzame energietoekomst te faciliteren. In Kopenhagen, bij de klimaattop, zal de nucleaire industrie weer massaal aanwezig zijn, op zoek naar een verdrag dat kernenergie accepteert en dus de sluizen voor subsidies weer wijd open zet.

De notie dat atoomstroom nodig is om het klimaat te redden wordt met verve verdedigd. Begeleid door een effectieve internationale PR-campagne door vrijwel alle internationale organisaties de direct of indirect belang hebben bij kernenergie, die ons wil laten geloven dat er de facto al een nucleaire renaissance aan de gang is. Hoe vaker je hoort dat er al heel veel nieuwe kerncentrales gebouwd worden hoe moeilijker het is om je voor te stellen dat we het wel zonder kunnen doen. Het jaar 2000 wordt wel gezien als het begin van die zogenaamde nucleaire renaissance. Maar in werkelijkheid is in de afgelopen dertig jaar internationaal bijna geen reactor besteld. En dat is logisch; er is de afgelopen tijd maar weinig veranderd in de nucleaire industrie zelf, de techniek en de wetenschap. Alle problemen bestaan nog zijn: er is geen inherent veilige reactor en die kunnen we de komende 30 jaar ook nog niet verwachten; kernenergie leidt nog steeds regelrecht naar kernwapens, uranium is een eindige grondstof en het uit de grond halen van uranium is een sterk milieubelastend en smerig bedrijf. Bovendien zijn er maar een tiental landen waar je uranium vandaan kunt halen en zijn alle min of meer beschikbare voorraden al opgekocht door de Chinezen. De gedachte dat kernenergie ons onafhankelijk maakt van energieleveranciers in het Midden-Oosten en Rusland is dus een misvatting.

Nee, de eventuele keuze voor meer kernenergie is niet rationeel. Tegenstanders van kernenergie wordt altijd verweten niet rationeel te zijn (maar emotioneel), maar de voorstanders worden aangedreven door een aversie tegen de milieubeweging, een religieus geloof in technologie en vooral door keiharde belangen. Hun betoog is daardoor moeilijk rationeel te noemen. Het is in tegendeel doorspekt met emotionele, maar feitelijk onware argumenten, bijvoorbeeld over de kosten. Het is de moeite waard om daar wat preciezer naar te kijken.

De kerncentrales die wereldwijd in 1966/67 aan het net werden gekoppeld kostten twee keer zo veel als begroot. De reactoren die in de twee jaar daarna – ook weer wereldwijd – aan het net werden gekoppeld kostten drie keer zoveel als die van de paar jaar daarvoor. In de jaren 70 werd het niet beter, integendeel. Het waren allemaal reactoren van hetzelfde type. De ervaringen met kernenergie in de afgelopen 50 jaar maken duidelijk dat schaalvoordelen atoomstroom niet goedkoper maken en dat elke nieuwe kerncentrale duurder is dan de vorige.

Dat geldt ook vandaag nog. Als gezegd, de bouwers zelf hebben hun prognoses in 9 jaar tijd al verviervoudigd. De weinige ervaringen die nu worden opgedaan bevestigen de logica van dit pessimisme. De Finse reactor in Olkiluoto kost nu al 5.7 miljard euro. Het is een regelrecht drama aan het worden wanneer je bedenkt dat de Franse bouwer Areva de centrale oorspronkelijk voor 2,5 miljard euro beloofde te bouwen. De centrale is nog lang niet af en de leverancier is in een felle juridische strijd gewikkeld met de opdrachtgever, het Finse TVO, over de vraag wie gaat opdraaien voor de meerkosten. Het gaat hier om een nieuw type kerncentrale, de European Pressurized Reactor, een zogenaamde generatie drie reactor (EPR). Dit type heeft weliswaar een hogere efficiency en maakt in volume gemeten wat minder afval, maar dat afval is dan wel radioactiever. Het heeft wat meer passieve veiligheidssystemen (bij menselijk falen zijn er relatief meer systemen die zichzelf uitschakelen) en er zit een soort bak onder het reactorvat die –als er toch een melt-down plaatsvindt –  de boel moet opvangen. De Fransen willen in eigen land een tweede van dit soort bouwen (Flamanville) en hebben de begroting voor die reactor fors bijgesteld; “deze tweede EPR zal meer gaan kosten dan de eerste”. Waarom de Fransen toch willen doorzetten? Geef maar eens toe dat je nieuwe vlaggenschip een mislukking is. Bovendien is kernenergie in Frankrijk vooral een staatsaangelegenheid. De regering heeft meer dan 70% van de aandelen in de energiebedrijven. De koepel, EDF, heeft een schuld van ruim 40 miljard euro.

In december vertrekken duizenden mensen naar Kopenhagen voor de volgende mondiale klimaattop. Politici, media, ambtenaren, activisten, lobbyisten en belangengroepen verzamelen zich om weer te praten over procentjes meer of minder, over doelstellingen op de lange of de hele lange termijn. Laten wij er voor zorgen dat onze regering, onze minister Cramer, naar Kopenhagen kan gaan met de trotse mededeling dat Nederland in elk geval heeft  gekozen; wij gaan het echt anders doen, wij zijn gestopt met miezemuizen, wij gaan geen dure en vuile kern- en kolencentrales meer bouwen. Laten we de komende 20 jaar alleen nog mikken op en investeren in werkelijke duurzaamheid. Wees gerust, het licht gaat echt niet uit. Integendeel, Nederland zal ongekend grote slagen gaan maken op het gebied van innovatie en verduurzaming. Geen kern- of kolen, neem de zon en een molen.