Koerden kunnen feestje Erdogan bederven

De regerende islamitische AK-partij geldt als de grote favoriet bij de parlementsverkiezingen van zondag 7 juni. Als de partij van president Recep Tayyip Erdogan inderdaad voor de vierde keer op rij als winnaar uit de bus zou komen wordt haar machtspositie onaantastbaar, ook omdat in augustus vorig jaar Erdogan (toen nog premier) de eerste rechtstreekse presidentsverkiezingen won

Goed voor Turkije is dat allerminst. Sinds 2002 is de AKP aan de macht. De islam is in die periode zichtbaarder en dwingender in het publieke domein geworden. De politieke strijd in Turkije is heel fundamenteel en weerspiegelt een clash tussen levensstijlen.

Koerdische politieke invloed Maar Erdogan heeft de buit nog lang niet binnengehaald. Uitgerekend een op de Koerdische minderheid georiënteerde partij, de HDP, zou het feestje van de president wel eens kunnen bederven. De kansen van de HDP zijn toegenomen omdat haar boodschap van vrijheid en democratie ook veel Turken aanspreekt, onder wie aanhangers van het alevitische geloof. Op de kieslijst komen ook Turkse alevieten voor. Als de HDP het parlement haalt zou dat een uitzonderlijke prestatie zijn. Turkije kent een abnormaal hoge kiesdrempel van tien procent en dat heeft tot nu toe voorkomen dat een Koerdische partij in het parlement kwam.

Oud-president en moordenaar Kenan Evren, die in 1980 met een militaire staatsgreep de macht greep, wilde met die hoge kiesdrempel Koerdische partijen uit het parlement weren. Alle regeringen sindsdien, ook de AKP-regering, hebben die ondemocratische maatregel van Evren gehandhaafd. In 2002 beloofde de AKP de kiesdrempel te verlagen. Maar eenmaal aan de macht was de partij die belofte vergeten en deed ze juist alles om Koerdische politieke invloed tegen te gaan. Toch zit bij deze verkiezingen voor het eerst de HDP vlakbij de kiesdrempel en waarschijnlijk zelfs daarboven.

Kiesdrempel Als HDP de kiesdrempel haalt is dat een harde klap voor Erdogan. De partij kan dan Erdogans AKP in het parlement afhouden van een absolute meerderheid en in elk geval van een tweederde meerderheid die nodig is om de grondwet te veranderen. Die kans is reëel, want het imago van Erdogan heeft schade opgelopen. Er is weinig van over van de populaire Erdogan van 2005. Velen zien hem nu als een bedreiging voor de democratie. Koerden hebben nog weinig boodschap aan hem.

In 2005 zei Erdogan in de Koerdische stad Diyarbakir dat de Koerdische kwestie zijn persoonlijke kwestie was. Maar hij kwam zijn beloften aan de Koerden niet na. Hij pleitte toen voor meer democratie en vrijheid voor alle inwoners van Turkije. Hij zou de corruptie bestrijden en ook geweld tegen vrouwen. Hij deed vervolgens alles wat hij had beloofd maar dan wel andersom. Hij perkte de democratische rechten juist in. En hij moet zich nu zelf verweren tegen beschuldigingen van corruptie. Turkije is onder Erdogan nog meer dan vroeger een politiestaat geworden. Fundamentalistisch radicalisme en geweld tegen vrouwen zijn toegenomen.

Geïsoleerd van de buitenwereld Onder Erdogan heeft Turkije zich verder geïsoleerd van de buitenwereld, bijvoorbeeld door de Armeense genocide van 1915 te blijven ontkennen. Turkije heeft conflicten met de EU-landen, met Midden-Oosterse landen en ook Amerika en Rusland. De HDP wil dat isolement doorbreken en die boodschap zal niet alleen Koerdische maar ook veel Turkse kiezers aanspreken.

Nieuw is dat de HDP als partij rechtstreeks zal meedoen aan de verkiezingen en niet meer indirect, via individuele kandidaten. HDP-leider Demirtas is een extra troef, hij is zeer populair en een echtre stemmentrekker. De openheid van de partij komt tot uiting in de kandidatenlijst, die voor vijftig procent uit vrouwen bestaat. Er komen gelovigen, ongelovigen, Turken, Koerden, Armeniërs, alevieten en ook homo’s op voor. De HDP-leuze is ‘een democratisch systeem voor alle inwoners van Turkije’. Erdogan daarentegen wil een systeem van een man: hijzelf, de grote sultan.

 

Het nieuwe boek van Celal is: Het is je zusje! Eermoord in Nederland. (februari 2015)