Koop minder JSF's, investeer in drones

Eigenlijk is de JSF, of F35, een tamelijk zinloos vliegtuig. Een straaljager met een piloot er in is in wezen een achterhaald concept voor de meest uitdagende militaire acties. De F35 is, nog meer dan de F16, een soort vliegende ambulance. Heel veel ballast van piloot-ondersteuning systemen en strakke beperking in vliegcapaciteiten opdat de piloot in noodsituaties kan blijven functioneren. Het vliegtuig zou met 20G de bocht om kunnen in een luchtgevecht, maar dan is de piloot al bijna dood. De toekomst is aan drones, die geen hersens, maar alleen computers aan boord hebben. Kan meer hebben, vraagt minder verzorging, is lichter, sneller en goedkoper -en makkelijker vervangbaar als het mis gaat.

De F35 onderscheidt zich met name door ‘stealth’ eigenschappen. Het vliegtuig is minder goed zichtbaar voor radarsystemen. Een voordeel dat misschien niet erg relevant blijkt in komende jaren. In de afgelopen decennia zijn straaljagers zoals de F16 vooral ingezet tegen opponenten die niet of nauwelijks over radarsystemen beschikken, zoals in Afghanistan en Irak en Palestina.

Potentiële doelen die wel radarsystemen in werking hebben – bijvoorbeeld Moskou of  Beijing – hebben steeds vaker ook satellieten met infraroodcamera’s, die de hitte van straalmotoren waarnemen en richtmicrofoons op de grond en in de lucht die de positie van luidruchtige straalmotoren op grote afstand kunnen bepalen. Voor geavanceerde tegenstanders is de F35 vrijwel even zichtbaar als de F16.

Die stealth-eigenschappen hebben hun prijs, de F35 is groot, zwaar en lomp en aerodynamische inefficiënt, vergeleken met een F16. En uitgerust met een extreem opgevoerde en dus luidruchtige en kwetsbare motor. De JSF moest te veel doen voor te veel verschillende afnemers. Gevolg is een product dat veel te complex, kwetsbaar en kostbaar is geworden voor alle afnemers. Voor bijna alle missies die de NL luchtmacht de komende 10, 20 of zelfs 30 jaar denkt te moeten gaan uitvoeren met straaljagers, is de F16 een beter, betrouwbaarder en goedkoper alternatief.

Toch is het principe, F35 zal F16 opvolgen, onvermijdelijk geworden door eerdere beslissingen. De vraag is alleen nog in welk tempo, welke aantallen, wanneer? Het gaat niet meer om vliegcapaciteiten voor allerlei typen missies, waarvan niemand weet hoe vaak ze aan de orde zullen zijn in de komende tientallen jaren. Zelf als de Saab Grippen een beter vliegtuig tegen een lagere prijs zou zijn, kan het niet de zelfde toegang geven tot compensatieorders en geavanceerde technologie van het dominante militair-industriële complex, de VS (nog steeds is circa 50% van de wereldhandel in defensietechnologie in handen van de VS). Eerder dit jaar heeft de Algemene Rekenkamer laten zien dat nu stoppen met de JSF hoge kosten met zich meebrengt.

De discussie over de vervanging van F16 door F35 wordt gedomineerd door getallen die soms nogal willekeurig lijken. Waarom 37 F35’s kopen, waar eerder 85, of 56 (Hans Hillen) als absoluut minimum werd gezien? Waarom is het zo belangrijk steeds precies 4 F35’s inzetbaar te hebben voor internationale operaties? Is 3 niet ook genoeg, meestal? Is soms misschien 6 of 10 of 100 nog steeds te weinig?

De Algemene Rekenkamer heeft er recent op gewezen dat er nog steeds grote onzekerheden bestaan over de kosten die gemoeid zijn met operationele inzet van F35 in de komende jaren. Het is algemeen bekend dat het F35 ontwikkelproject  tot op heden gekenmerkt wordt door grote vertragingen en grote kostenoverschrijdingen. De F35 is not yet proven technology er zijn nog geen operationele missies mee gevlogen. Niemand weet zeker wanneer die waanzinnig ingewikkelde apparaten echt gebruikt kunnen gaan worden en wat dat dan kost.

Om deze risico’s te beheersen, dienen twee maatregelen genomen te worden, in het voorstel van de Minister van Defensie.

1)    De aanschaf van F35 wordt gereduceerd van 37 tot 16 stuks. De plannen voor operationele inzet van F35 door defensie worden overeenkomstig aangepast. In wezen wordt F35 in de komende 15 jaar alleen voor internationale missies ingepland. 16 Stuks F35 is dan genoeg om 4 beschikbaar te garanderen. Het verdedigen van het Nederlandse luchtruim blijft de komende 15 jaar in de vertrouwde handen van F16 piloten.

2)    Het uit-faseren van F16 wordt verlengd met tenminste 5 jaar, van houdbaarheidsdatum 2023, tot 2028. Met een optie op nogmaals 5 of 10 jaar verlenging voor een kleiner aantal. F16’s worden meer dan prima onderhouden, ze worden vertroeteld als klassieke limousines, ze kunnen nog tientallen jaren mee als het echt moet, met af en toe een update van software en nieuwe onderdelen en systemen.

In de eerste plaats zorgen deze maatregelen voor een grotere zekerheid van beschikbaarheid van inzetbare toestellen, in grotere aantallen, voor vrijwel elk denkbaar missie-scenario, voor de komende 15 jaar.

Vervolgens kunnen de kosten hiervan gesteld worden op 2,5 miljard (2,2 miljard voor 16 F35’s (+2  stuks reserve), 0,3 miljard voor life extension F16.) Er komt dan 2 miljard vrij in het defensiebudget. Dat kan de scherpe kanten afhalen van de voorgestelde harde bezuinigingen. Maar dit budget zou vooral geïnvesteerd moeten worden in capaciteiten van defensie voor internationale operaties, mensen en materieel. Met name de achterstand van Nederlandse Defensie in drone-technologie. Drones zijn nu al militair belangrijker dan straaljagers in termen van aantallen uitgevoerde verkennings- en aanvalsmissies, is zorgwekkend in internationaal perspectief. Over 10 jaar – met beoordeling van tussenstand na 5 jaar – kan dan opnieuw bekeken worden of  er nog 2 a 3 miljard, of meer, of minder – tegen die tijd heeft China ook stealth vliegtuigen in de aanbieding – besteed moet gaan worden aan verdere vervanging van F16 door F35, na 2028.