Kunduz werpt de langste schaduw van allemaal

De commentaren zijn voorspelbaar. De PvdA wordt nu ineens weggezet als de partij die niet over zijn schaduw heen kon springen, niet verantwoordelijkheid durft te nemen of zelfs door de Kunduz-supporters (die toch weinig hebben om trots op te zijn) werden gemeden. Daar moet Samsom zich niets van aantrekken, het ebt vanzelf wel weg. Dat de boodschap van de PvdA is dat de pijn eerlijk verdeeld moet worden, dat weten we nu wel – Samsom zat zo vast in zijn kernboodschap dat hij het gisteren zes keer zei in twee minuten. Maak er maar gewoon een directe van: de hogere inkomens dragen hier niets bij. Dat is logisch en komt omdat de overheid meer doet voor lage inkomens, haast per definitie in onze verzorgingsstaat, maar een dergelijk gecompliceerd onderwerp zal voorlopig niet meer op de agenda staan – de verkiezingen hebben elk fundamenteel debat gekortwiekt. Alles is nu tactiek. Memo aan Samsom: er was niets mis met de spreiding van kennis, macht en inkomen.

De winnaar is Jan Kees de Jager maar of het CDA daarvan profiteert staat nog te bezien. Ik vermoed dat de natuurlijke basis van ruim twintig zetels terug zal keren, ongeacht wie lijsttrekker is, tenzij de valse Bleeker het wordt. Het zou plezierig zijn voor de partij om de banden met Rutte/Wilders te kunnen ontlopen maar dat zal niet meevallen. De Jager zal fors worden ingezet in de verkiezingen, ook al is hij geen lijsttrekker (laten we de afgelopen week maar ‘zakenkabinet De Jager’ noemen). 

Of de VVD profiteert waag ik te betwijfelen. Rutte was al aan het bladderen en zijn gebrek aan politieke moed (een brede coalitie had een half jaar geleden gemaakt moeten worden) zo evident dat hij geen schaduw meer is van de frisse olijkerd van anderhalf jaar geleden. Reken op overstappers naar D66 als de conservatieve belangenbehartigers de liberalen overvleugelen zoals ze dat de afgelopen periode deden. Blok is deel van Rutte/Wilders en zal daar moeilijk aan ontsnappen.

D66 is een moeilijker geval. Nou ja, het was voor Pechtold gemakkelijk om over zijn schaduw heen te springen. Als je geen body hebt, heb je ook geen schaduw. De rigiditeit met de Europese norm zal tegen hem gebruikt worden en ik vermoed dat de Eurofilie van D66 zo langzamerhand minder aantrekkelijk is voor kiezers dan hij lange tijd was. Ondertussen heeft Pechtold zich kundig genesteld in het midden waar de deals gemaakt worden en als Jan Kees het oliemannetje was, dan was Alexander de kroegtijger die iedereen opzweept om er nog eens lekker tegenaan te gaan. Alle respect daarvoor maar of het programmatisch en kiezerstechnisch goed uitpakt is moeilijk te bekijken. De partij is sociaal economisch beperkt, dat wil zeggen, ontbeert verbanden met dat deel van de samenleving dat niet op eigen kracht en opleiding een ruimdenkende geglobaliseerde sociaal liberaal is. Ik vermoed dat de oude linkervleugel van D66, soms heel oud, nog van het progressief akkoord, zijn knopen telt en misschien afhaakt naar de PvdA. 

GroenLinks heeft die verbanden wel, maar niet via zijn achterban, enkel via zijn programma. Ook hier gaat het om weldenkende tot de alite behorende burgers, in dit geval geleid niet door een Leidse kroegtijger maar door een schooljuf. Het zal pijn doen: klaar om te regeren maar straks zo weinig zetels dat er niet te regeren valt. Halsema opende de nieuwe horizonten maar door de miscalculatie van paars-plus kon ze niet zelf het beloofde land van meeregeren betreden. Nu is dat wel mogelijk maar is Groen Links uitgespeeld. Kon Sap wat anders? Ze is nu dubbel opgeknoopt aan Kunduz en misschien is dat verstandig. Het voorkomt een spagaat. Maar zeven zetels overhouden zal al een hele prestatie zijn. Sommige kiezers, zoals ikzelf, zullen naar de PvdA overstappen. 

De SP profiteerde van Rutte/Wilders en een dolende PvdA. De partij kan wat kiezers overnemen van de Partij van het Verbieden en heeft een aantrekkelijke voorman. Ook Roemer wil regeren en het zal moeilijk zijn voor hem om zichzelf niet buitenspel te zetten of te laten zetten door programmatisch onwrikbare standpunten. Roemer is niet zo regeringsgeil als Wilders was in 2010 en zal niet meteen zijn belangrijke punten overboord gooien om mee te mogen doen. Een grote partij met stevige wortels in de samenleving en toch ietwat daarvan losgezongen, het is paradoxaal maar de schaduw van de SP is misschien zo groot dat hij moeilijk te overspringen valt. 

Er komt straks een VVD, CDA, PvdA kabinet met D66 en Groen Links als opvulling (voor altijd regeerbereide pragmaten – opportunisten als D66 waarschijnlijker dan een GroenLinks met verkiezingsleed). Kunduz werpt de langste schaduw van allemaal.

Volg Frans Verhagen ook op Twitter