Laatste kans voor de EU: Britten moeten verdragswijziging afdwingen

Het werd een totale anti-climax. Op 15 oktober vond er een Europese top plaats, agendapunt nummer vier was “het Verenigd Koninkrijk en het toekomstige referendum”. Door Brexit-watchers werd al maandenlang uitgekeken naar deze datum, omdat het het startsein moest zijn voor serieuze onderhandelingen. Uiteindelijk werd het Brits referendum alleen tijdens een lunch tussen Juncker en Cameron besproken. Hoe meer tijd er overheen gaat hoe meer duidelijker wordt; er is geen plan, er is geen oplossing, het Verenigd Koninkrijk stevent af op een Brexit. Alleen een verdragswijziging kan dit voorkomen.

Cameron zet zich in voor de verkeerde zaak. Het is de premier van Engeland niet gelukt om eisen te formuleren die het ongenoegen van de Britten weerspiegelen. Op dit moment is hij in Europa aan het shoppen met een lijstje eisen dat als volgt kan worden samengevat; mogelijkheden om uitkeringstoerisme aan te pakken, meer macht voor nationale parlementen, bescherming voor de financiële belangen van Londen en geen “ever closer Union”. Die eisen zorgen voor een veelvoud aan problemen. Ten eerste is het een ratjetoe aan eisen waar soms een verdragswijziging voor nodig is en soms het aanpassen van wetgeving. Bij een verdragswijziging moet men unanimiteit hebben bij de lidstaten en als er wetgeving aangepast moet worden, moet het Europees Parlement worden betrokken. In beide gevallen: mission impossible . Maar eigenlijk nog belangrijker: De gemiddelde Brit zal het lijstje van Cameron een worst wezen. Het probleem ligt namelijk veel dieper. De Britten hebben al jarenlang hetgevoel dat zij geregeerd worden door een technocratisch, ondemocratisch bestuur uit Brussel. En dit is niet geheel onterecht. De EU heeft een aantal weeffouten die botsen met het diepgewortelde parlementaire DNA van de Britten; het verkiezen van de Commissievoorzitter, de on-transparante achterkamertjes en het feit dat niemand politieke verantwoordelijkheid aflegt voor Europees beleid. En dit botst met Europa’s oudste parlementaire democratie, het land van de Magna Charta en van de parlementaire discussies. Kortom: zelfs al worden alle eisen van Cameron ingewilligd dan zal het Britse volk nog steeds NEE stemmen.

Voor een deel ligt de schuld bij de Europese Commissie en de lidstaten. Er is nu een werkgroep opgericht bij de Europese Commissie die moet kijken wat er binnen het verdrag mogelijk is om de Britten aan te bieden. Het liefst zouden de ambtenaren van de Europese Commissie willen zien dat er een politieke oplossing komt waar geen aanpassing van wetgeving aan te pas komt. In andere woorden: geef Cameron iets hoog symbolisch waarmee hij triomfantelijk kan wapperen in London. Zoals toen de vlag en het volkslied uit het Verdrag van Lissabon verdwenen maar de inhoud overeind bleef. De lidstaten lijken op dit punt aan de zijde te staan van de Commissie. Niemand heeft zin in een verdragswijziging. Met alle crises die over het continent heen woekeren is de tijd alles behalve rijp voor EU-navelstaarderij.

En daarom zitten wij nu collectief in een impasse. Cameron heeft eisen gesteld waar de EU niet aan tegemoet kan of wil komen. Eisen die bovendien het Britse volk niks zeggen. In Brittannië gaan er nu al stemmen op dat afwijzing sowieso een betere optie is, omdat het de EU zal dwingen een nieuw verdrag met het Verenigd Koninkrijk af te sluiten. Voor een deel is dit simpelweg waar. Als het VK uit de EU stapt, moet er een nieuw verdrag komen. Maar daarmee is Brexit een f ait accompli . De oplossing is net zo simpel als politiek ongebruikelijk. Cameron zou er goed aan doen toe te geven dat het niet mogelijk is om de onvrede van het Britse volk te temmen zonder een verdragswijziging. Het lijstje met eisen zou hij in de prullenbak moeten gooien. Daarna zou hij de vraag voor het referendum moeten herformuleren: Bent u voor of tegen het opzeggen van het Verdrag van Lissabon? Hiermee blazen de Britten het verdrag van Lissabon op, maar niet de EU.  

Dit is een eerste in de reeks “Laatste kans voor de EU” die Milos Labovic exclusief voor Joop.NL schrijft